بولاق

دویغو، دوشونجه و خیاللارین بیر دوزه‌نه باغلی قالاراق، تاثیر ائدیجی بیر دیل و اویوملو میصراعلار ایله آختاریلماسینا شعر دئییلمکده‌دیر. شعر، ادبیات ژانرلاری‌نین اَن اَسکی‌سی‌دیر‌. شعر اوچون بو گونه قدر اولان تانیملامالار مختلف دوره‌لرده، شخص‌دن شخصه و چاغدان چاغا ده‌ییشمیش، بئله‌لیکله قطعی بیرر تعریف اورتایا چیخمامیشدیر.  تور اولاراق، ذهنی اؤزه‌للیکلری اوستون گلیر. احمد هاشیم، "نثره چئوریلمه‌ین نظم" و جاهید سیتقی تارانجی دا "کلمه‌لرله گؤزل شکیللر یاراتما هونری‌دیر" شکلینده شعری تعریف ائتمیشدیر.

لیریک شعر

دویغو و دوشونجه‌لری جوشقولو بیر دیل‌له آنلاتان شعر تورودور. اَسکی یونان ادبیاتینداکی شاعیرلر شعرلری لیر(Lyra) اولاراق آدلاندیریلان بیر ساز ایله سؤیله‌دیکلری اوچون بونلارا لیریک شعرلر آدی وئریلمیشدیر. لیریک شعرلر، دونیا ادبیاتیندا اَن چوخ سئویلن و ایشله‌نن شعر تورلری‌نین باشیندا گلیر. بو تورده‌کی شعرلر اوخوندوغو زامان اینسانی دویغولاندیران، اینسانین اوره‌یینه سسله‌نن و جوشقولاندیران شعرلردیر. رونسانس دؤنه‌مینده‌کی شاعیرلرین(رانسارد، پتررکا کیمی) و داها سونرا ایچه دؤنوکلویو اساس اولان رومانتیک شاعیرلرین(گوته، ویکتور هوگو، شیلر، لامارتین کیمی) ذهنی و احساسی کیفیت گؤسته‌رن شعرلر، غرب ادبیاتینداکی لیریک شعرلرین باشاریلی اؤرنکلری‌دیر.

پاستورال شعر

چوبان و چؤل حیاتینی، طبیعت گؤزللیکلرینی گؤسترمک و ایچیمیزده بونلارا قارشی بیر ماراق، سئوگی و حسرت اویاندیرماق مقصدیله یازیلان شعرلره پاستورال شعر دئییلیر.

پاستورال شعرده طبیعت گؤزللیکلری، داغلار، بونلارا قارشی دویولان ماراق، چوبانلارین حیاتینداکی ماراقلی حادیثه‌لر، اونلارین ماجرالاری و چول حیاتی ایشله‌نر.

پاستورال شعرلرین هر جور بَزَکدن، ساختا اولماقدان، گؤسته‌ریش و سؤز اویونلاریندان اوزاق بیر قورولوشو واردیر. بونلارا بوکولیک شعر ( چوبان شعری) ده دئییلیر.

بیر چوبان اؤلدویونده آرخاسیندان یولداشلاری‌نین سؤیله‌دییی آغیلارا ائلئژی دئییلیر.

تورک ادبیاتیندا ایلک پاستورال شعری عبدالحق هامیت تارهان، صحرا آدیلا یازمیشدیر. کمال الدین کامو (بینگؤل چوبانلاری)، فاروک نافیظ چاملی‌بئل (چوبان بولاغی)، بئهجت نئجاتی‌گیل (چول ماهنی‌سی) باشقا پاستورال شعر یازارلاری‌دیر.

پاستورال شعر ایکی حیصّه‌ده آراشدیریلا بیلر:

قیسا قصیده: بیر اوزانین یا دا چوبانین آغیزیندان یازیلیب چول حیاتی‌نین جاذیبه‌دارلیغینی، گؤزللییینی آنلاتان چوبانین عشقینی عکس ائتدیره‌ن قیسا شعرلره دئییلیر.

قیسا شعرلر: بیر نئچه چوبانین قارشیلیقلی دانیشمالاری یولویلا یارادیلان، عشق، چؤل حیاتی اوزه‌رینه دویغو و دوشونجه‌لرینی عکس ائتدیره‌ن پاستورال شعرلره دئییلیر.

اؤرنک:

چوبان بولاغی

دریندن درینه چایلار آغلار،

اوزاقدان اوزاغا چوبان بولاغی،

ائی سویون سسیندن آنلایان باغلار،

نه سؤیله‌یر سو داغا چوبان بولاغی.

او زامان باشیندان عشقیندی دردی،

مرمری اویاردی، داشی دئشردی.

نئچه یانیق یولچویا سویوق سو وئردی.

دَ‌یدی نئچه دوداغا چوبان بولاغی.

(ف. نافیظ؛ چوبان بولاغی)

ائپیک شعر

ائپیک کلمه‌سی، یونانجادا داستان آنلامیندا گلن، epope کلمه‌سی‌نین گونوموزده‌کی قوللانیمی‌دیر. یازی‌نین هله یارانمادیغی دؤنملرده، توپلوم یاشامیندا درین و تاثیرلی ایزلر بوراخان اولایلاری(داها چوخ تاریخی) آنلاتان داستانلار "ائپیک شعر" اولاراق تانیملانیر. بو جور شعرلرده ساواش، ایگیدلیک، و قهرمانلیق تئم‌لری ایشله‌نیر. هر داستاندا(epopede) و یا هر ائپیک شعرلرده تاریخی بیر گئرچک واردیر. اه‌ییک(چارپاز) شعرلر ایندی بو گئرچکدن قاناقلانیر. بیر‌چوخ اوخویانی جوشقونلاشدیردیغی اوچون لیریک ماهیت‌لرده داشیییر.

دئداکتیک شعر

دئداکتیک شعرلر؛ بَللی بیر قونودا بیلگی و یا اؤیوت(نصیحت) وئرمک، اخلاقی درسلر چیخارماق و دوشونجه‌نی آشیلاماق آماجی‌لا اؤیره‌تیجی اؤزه‌للیکده یازیلیرلار. دویغو نوعو ضعیف اولان بیر شعر نوعودور. اَسکی دؤنملرده‌کی شاعیرلرین اؤیره‌تیجی و ائییتیجی اولدوقلاری قبول ائدیلیردی. آنتیک یونان ادبیاتینداکی شاعیرلردن Hesiodos دئداکتیک شعرین ایلک اؤرنکلرینی یازمیشدیر. تورک و فارس ادبیاتیندا ایسه "تعلیمی" کلنه‌سی بو جور شعرلرله عینی آنلامدا قوللانیلمیشدیر. فابل و منظوم حئکایه‌لرده بو گروپدا یئرله‌شیر.

ساتیریک شعر

بو شعر نوعلاری‌نین تنقیدی بیر آنلاتیمی واردیر. بیر دوروم، اولای یا دا بیر شخص، لاغا قویولماق، طعنه‌لی چیخیش‌، ایفاده‌لر و ساتاشمالی سؤزلرله آردیجیل تنقید اولونور. ساتیریک شعرلرده ده دئداکتیک ماهیت‌لر اولدوغوندان، دئداکتیک شعرلر ایچینده‌ده اینجه‌له‌نه بیلیر. بونا رغمن، نئت بیر تنقیدی دیلی اولماسیندان دولایی آیری بیر طبقه‌یه آلینمیشدیر. ساتیریک شعرلره خالق ادبیاتیندا "داشلاما"، دیوان ادبیاتیندا "هجو" و گونوموزون ادبیاتیندا "یئرگی" آدی وئریلیر.

دراماتیک شعر

دراماتیک شعر، تئاتردا قوللانیلان شعر نوعودور. آنتیک یونان ادبیاتیندا اویونچولارین صحنه‌ده صرف ائده‌جکلری سؤزلر شعره دؤنوشدورولور و اونلارین اَزبرلنمه‌سی ایسته‌نیردی. بو دوروم اون‌دوققوزونجو یوز ایلده درام نوعو چیخانا قدر دوام ائتمیشدیر. داها سونرا تئاتر متنلری نثری(دوز یازی) ایله یازیلمایا باشلامیشدیر‌.

دراماتیک شعرلر، حرکته چئویره بیلن بیر شعر نوعودور.

باشلانقیجدا کمدی و تراژدی اولماق اوزره ایکی نوعو واردیر. داها سونرا درامین دا اَکلَنمه‌سیله اوچ نوعه چیخمیشدیر. تورک ادبیاتیندا بو شعر نوعوندا هراانسی بیر اؤرنک یوخدور. چونکی غربه آچیلدیغیمیز دؤنه‌ملرده(تنظیمات) اورادا دا بو نوع شعرلر یازیلمیردی. بونون یئرینه داها چوخ نثر قاللانیلیردی.

 تورک ادبیاتینداکی تئاترچیلار، بو ندندن دولایی اثرلرینی نثرله یازمیشدیر. عبدالحق حامید تارهان کیمی شاعیرلر ایسه بونون ائشییینده چیخمیش و  نادیرده اولسا نظمی قوللانمیشلار. دراماتیک شعرین اَن گؤزل اؤرنکلری، غرب ادبیاتیندا راسین، شکسپیر و کورنیل، تورک ادبیاتیندا ایسه عبدالحق حامید، فاروز نافیظ چاملی‌بئل و نامیک کمال طرفیندن یازیلمیشدیر.

+0 به‌ین