Welcome in BULAQ
Bulaq_derneyi@
باغلانتي‌لار
اثرلر
| رديف | يازار | اثر |
|---|---|---|
تبليغ‌لر
پاییزین سونو ایله قیشین باشلانیشی آدلانان چیله گئجه‌سی، آذربایجاندا اؤزل فلسفه‌یه عائید بیر گئجه‌دیر. ایلین لاپ اوزون گئجه‌سی آدلانان بو گئجه، قیرخ گون داوام ائدیر. بونا بؤیوک چیله دئییر. سونرا ایسه اییرمی گونلوک کیچیک چیله گلیر. «چیله» قیرخ گونه ایشاره ائدن بیر کلمه کیمی، گونشدن لاپ اوزاق نوقطه‌ده، کامانین اورتاسینداکی چیلله‌دن بوراخیلان اوخ کیمی‌دیر. (فارسجادا چله کمان) قیشین لاپ اوزون گئجه‌سی اولان بو نوقطه‌ده، سویوق آللاهلاری گؤیدن شاختانی اوخ کیمی یئره توش توتور. فونولوژی ایله دیلچیلیک باخیمیندان، قیشدا طبیعتین چیل دوشدویو اوچون، بو نوقطه‌یه «چیله گئجه‌سی» دئییر.
«فلک اوخون آتیر الینده یای یوخ» دئییر نادیر الهی. کامان معنیسی اولان یای کلمه‌سینه دیققت ائدک. یایین اورتاسینا دا تورکجه‌ده چیلله دئییر(زه کمان). دئمک تقویم کمانینین اورتاسی هم قیش هم ایسه یایدا، ایلین لاپ سویوق و لاپ ایستی نوقطه‌لری کیمی چیلله آدلانیر. فارسجادا (چلّه زمستان و چلّه تابستان) دئییلن «چهل» کلمه‌سی ایسه «چیل» کلمهسینین فارسلاشماسی کیمی ده‌یرله‌نیر. چیله گئجه‌سی قیش کمانینین نهایت درجه‌ده چکیلمه‌سی‌دیر. «ل» حرفی ایسه انتقال مفهومونو داشیدیقدا، پاییزین قیشا انتقال تاپماق نوقطه‌سی کیمی ده‌یرله‌نیر. چیل کلمه‌سی باشقا معنیده «چیلمک» کلمهسینین کؤکوندن، یانی «ضربه وورماق» معنیسیندن دوغولور. باشقا معنیده طبیعتین چیل دوشمه‌سی، آغیرلیغا دوشوب، چتین گونلر سوووشدورماسی مفهومونو اورتایا قویور.
بیلدیییمیز کیمی، قیش فصلینده آذربایجان منطقه‌سی اقلیم‌شیناسیلیق باخیمدان کریتیک دوروملار تجربه ائدیر. منطقه‌نین قیشداکی سویوق اکوسیستمینه گؤره، تاریخ بویو آذربایجان خالقی قیشین باشلانیشیندا اؤزل تدبیرلر قیلماغا گرکله‌نیر. همن بو تدبیرلر گئت گئده عادت عنعنه‌لر یارادیر. بو اوزدن ده، کئچمیش زامانلار قیش فصلینه آیاق قویولاندا عائیله‌لر حاضیرلاشیب، قووورما، یاغ، پئندیر، اریشته، یارما، خمیر خوره‌یلری، خشیل، ساجدا قوورولموش بوغدا، نارلا قارپیز کیمی قیرمیزی میئوه‌لر و بیر کلامدا «قیش زوماری» اوت و کورسو قیراغینا دوزوب اوتوراردیلار. بئله‌لیکله آذربایجان اینسانی قیش چتینلیکلری قارشیسیندا دایاناردی. آغیر قارلار یاغدیغیندا داغلیق آذربایجان یئرلرینده کندلر، داغلار و دره‌لرده یاشایان اهالی گئت گل‌لرینی کسیب، قوهوم قارداش، قاپی قونشو و یاخین دوستلارلا ایستی سوبا ایله کورسو یانیندا اوتوروب، قیش آنلارینی سوووشدوراردیلار. قادینلار بوش واختلاریندا گلیم، ججین، پالاز، جوراب و گئییملر توخویوب، نیشانلی قیزلارلا تزه گلینلر چیله پایی ایله هدیه‌لر گؤزلردیلر.
چیله گئجهسینین سیبملو ایسه قارپیزدیر. میفولوژیک باخیمدان درین معنالار داشییان قارپیز فلسفه‌سی آذربایجان خالقیندا چیله گئجهسینین درین کؤکلو بیر فلسفه ایله اسطوره‌وی بیر کئچمیشه مالیک اولماسینی گؤسته‌ریر. قاری ننه بولودلار آرخاسیندان ساچلارینی ترپه‌دیب قارلار یاغدیردیغیندا، قار دیکئی(عمودی) بیر داورانیشلا گؤیدن تؤکولودویو اوچون، قار کلمه‌سی «آ» حرفی ایله یارانیر. یئر کوره‌سینده قار، قیش کیمی یاتای(افقی) بیر حادیثه یاراتدیغیندان «ئ» حرفی ایله گلیر. آرادا «ق» حرفی ایسه، ماراقلی مفهوملار اورتایا قویور. فاجیعه‌لر یارادان سویوق قار قیشی اولوشدورور. اونون آردیندا قارا گونلر گلیر، قیرغینلار تؤره‌نیر، قورخولار یارانیر، قیسیر گونلر یاشانیلیر، قوردلار داغیلیر چؤللوکلره، قانلار تؤکولور. «ق» حرفینه دیققت ائدک: قار، قیش، قارقیش، قارا، قیرغین، قورخو، قورغو، قیسیر، قورد، قان... بونلارین ایچینده ایسه «قارپیز» کلمه‌سی اؤزل رول اویناییر. قیرمیز رنگی ایله قارپیزین ماراقلی ایلگیسینه دیققت ائدیریک. فلاکت و سویوق آغ‌دیر، شنلیک ایسه قیرمیزی. قارپیز قارین قارشیسیندا دایانیر. قیرمیزیلیغیندان یارارلانیب، آغلیقلا قاری قیشی دارماداغین ائدیر. «میز» نفی بیر سؤنک اولاراق قاری محو ائتمه‌یه چالیشیر و قارپیز کلمه‌سینی یارادیر.
بو قارپیز چیله قارپیز
دوشوبدو دیله قارپیز
ییغیلیب خورجونلارا
گلیب یار گیله قارپیز
بو قارپیز، اعلا قارپیز
بورونوب شاله قارپیز
قوی بوللوق اولسون گرک
بایراما قالا قارپیز
چیله گئجه‌نیز موبارک.
(بو یادداشتین یازماسیندا، بیر نئچه دوشونر او جومله‌دن آتش احمدلی، اولکر نبی‌یئوا، آصف اوروجوو، رمییه اکبرووا، ناصر منظوری و... دوشونجه‌لریندن قوللانمیشام.)
