Welcome in BULAQ
Bulaq_derneyi@
باغلانتي‌لار
اثرلر
| رديف | يازار | اثر |
|---|---|---|
تبليغ‌لر
یازان: شهرام گلکار (بو نقد شهرام گلکارین شخصی کانالیندان گؤتورولوب)
ایتن کؤلگه‌لره
متنین باش وئرن تاریخیندن هارداسا یئتمیش‌اوچ ایل کئچمه‌سینه باخمایاراق، چاغداش ائتانوْل پرینسیپ‌لری قالسین بیر یانا، متن اؤزوندن ده دوز یوز ایل اوّل‌کی متن گرکچه‌لرینی منیمسه‌ییر، و قارا رومانتیزمین پئشه‌کارجاسینا یازیلمیش آنالوگلارینی گؤز اؤنونه گتیریر. حیسّ‌لر، هیجانلار، دویغولار، قایغیلار متنی رئاللیقدان، صمیمیّت‌دن خئیلک اوزاقلاشدیریر.
هامی اخوجولارا، اؤزللیکله موغان بؤلگه‌سینده یاشایان اینسانلارا، آذربایجان تئلئویزیونونون تئله‌فیلم سئناریلری آراجیلیغی ایله یاخشی تانینان، یاشانیب بیتن سوسیالیستی رئالیزم مکتبی‌نین آنا قوزوسو اولان رومانین متنی آشکاردیر. کومونیزم ایدئاللی ساوئت حؤکومتینی آندیران بو یازی نؤوعو، ایندی حتتا آذربایجانین یازارلاری آراسیندا آرخیولشمیش بیر ائکسپوْنات‌دیر.
متنده اینسانلارین بیر-بیری‌له دیالوقوندا یا موناسیبتینده، بعضی داورانیش طرزلرینین خیردالیقلارینی آنلاتماق اوچون، ائله ناشی جومله‌لر ایفاده اوْلونور، یازیچینین آپ-آیدین الی اوخونور؛ میثال اوچون، بئله یا اوخشار ایفاده‌لرله تئز-تئز راسلاشیریق: "سسینی قیساراق اؤز-اؤزونه ناراضی-ناراضی دانیشدی". حالبو کی، بیر بسیط لئکسیکی بیلمک‌له و (دوْنقولداماق)ی قوللانماقلا بو اوزون-بوللا جومله‌نی ایستیفاده ائتمه‌یه گرک قالمیر.
متنی قاباغا سوروکله‌ین اولایا، چاغداش اوشاق اویونجاغی آتاری ده اوْیونلارین کوب جانلارینا راسلایاسی تک، بئش صفحه‌ده بیر، اون صفحه‌ده بیر راسلاییریق. قالانی لازیم‌سیز، اصیل اولایلا ایلگی‌سیز اولان اؤیود‌لر، وصف‌لر، گئریچی پئداقوژی درسلیک صینیفی‌دیر. بو اوخوجونون متنله قایتاغینی قورماقدان‌سا، داها چوخ ماراغی‌نین کسیلمه‌یینه سبب اولور.
بو کیتاب معلوم ناشرلرین سون زامانلاردا چاپ اولونان رومانلاری‌نین بسیط اوْرتوگرافی سوْرونلارینی بئینیم‌ده آچیغا چیخارتدی. بورادا شوکور کی، بو گونلر یانلیش باسیلان باشقا ناشیرلرین، بو کیتابین چاپیندان قاباق، نه‌دنی بیزه معلوم اولمایان، یاپیلمیش اورتوگرافیک و باشقا پریمیتیو چاتیشمازلیقلارین هئچ بیرینه تانیق اولمادیق. بو او دئمک‌دیر کی، کیتاب باسیمیندا سوْروملو شخصین تیتیزلییی اولورسا، هئچ بیر درنک، هئچ بیر اورقان، اونون دوزگون ایش چیخارتماسی‌نین قارشی‌سیندا دورا بیلمز. توپلوم اولاراق اؤیله موشکول بیر دورومداییق کی، بئله اوجوز سهولره قارشی قویولاجاق نه ماجالیمیز وار، نه حالیمیز. هیزلا یوز یانلیش کیتابدان‌سا لازیملی ادبی پروْسه‌دن کئچمیش بیر کیتاب، داها اوْپتیمال و اویغون‌دور.
چاغداش متنین یاپی‌دوزه‌نی‌نین عکسینه اولاراق، رومانین متنی اولایلارین دؤورونه عایید استروکتوری، یازی اوسلوبونی یانسیتماغا جهد ائدیر؛ اوره‌یین ایسته‌دییی قَدَر اوخوجونو اصیل حادیثه‌لردن اوزاق سالا بیلن لازیملی، لازیم‌سیز وصف‌لرله دوْلودو. بو گون یازیلان متنده، بو گونون، چاغی‌نین ائکسپئرتلر طرفیندن قبول ائدیله‌سی بیر ائلئمئنتی، دیرلی هر هانسی موتیوی یوخسا اگر، او زامان بو اثری، فیرقه زامانینی آندیران بیر ائکسپوْناتدان باشقا بیر شئی حئساب ائده بیلمه‌ریک.
متنده جومله‌لر، فیکیر ایفاده‌لری هر نه قَدَر کاراکتئر دیلیندن سؤیلن‌سه ده، اونلارین طرفیندن بئله آلت بیلینج‌سیز اؤیود، نصیحت کیمی گئریچی داورانیش طرزی، بو گونکو ماراغجیل اوخوجونو قیمیشدیریر. اوخوجونون پراکتیک حیاتینی، حیسسه بورونموش هیجانلی فانتازییالارینی، گئرچک دویغولارینی تحقیر ائدیب، شوعورونو کیچیمسه‌مک اولماز!
روماندا جیددی ادبیاتین بوْیونا بیچیله‌سی، اَینینده دیک دوراسی، لاکونیک و اونیوئرسال بدیعی متندن اثر-علامت یوخدو. بو متن روامنین اَینینه نئچه بدن کیچیک‌دیر. متنه اویمایان ناتاراز لئکسیکوْن ییغیمی، قولاغا هئچ جوره آلیشمایان یاراماز اینتوْناسییاسی، دیالوقلاردا، مونولوقلاردا، سطیرلرده فئلئکسیکا چاتیشمامازلیغی، بیر ده تحکییه قیتلیغی داها دوغروسو متنی بدیعی‌‌ترک و سیرادان بیری ائدیب‌دی.
متنین اوبیئکتیو گؤوده‌سینی تشکیل ائدن ایلک اؤنجه لئکسیکا، سونرا اوزون گؤدک جومله‌لر، داها سونرا پاراگرافلار، عیباره‌لی دئییل‌لر! بو اوخوجونو اینجیدیر. آیریجا متنین عیباره‌سیزلییینه ده، یازیچی کاریزماسیندان یاناشیلیر سبب یوخدور. بو آخساقلیقلارین عمله گلمه‌سی‌نین قایناغینی حئکایه-رومان و ادب ماراغجیللارینا آنلاتماق یئرسیزدی!
اون‌ایکی‌نجی بؤلومدن اتکیلندیم. بو بؤلومدن سونرا، یازارین الی برکیییر. آز قولاغیمیزا دَین سؤزجوکلرله قارشیلاشیریق؛ بو اعلادیر! او جومله‌دن: بان، ماهنا، تینگه، قبول ائلتدیره بیلمه‌سه، شؤنگویوب، اونو فیتله‌دی، دَن-دوش، انعکاس، اعزام، مؤهره...
آنجاق متنین سینتاکسیس پروبلئمی وار. سیرادان قوصورو اولمایان اوزون- اوزادی هر جور متنین ایکی-اوچ صفحه‌سین اوخودوقدان سونرا، اوخوجونون گؤزو، او دئییم طرزینه آلیشیر؛ و گئری قالان حیصّه‌نی نورمال تئمپله، حتتا داها هیزلی اوخوماق اولور. نه ایسه کی، ایتن کؤلگه‌لرده اونو یاشایا بیلمه‌‌دیک. بو داها چوخ یازیچینین نه‌لری و نه قَدَر اوخودوغونا قاییدیر! یارارلی اثرلری موطالیعه ائدن یازیچیلارین اثرلری آخیجی اولور. نه تَهَر چئوریلمه‌سینی دارتیشماساق، اینانمیرام کیمسه چنگیز آیتماتوفون جمیله‌سین اوخویاندا دیلی توپوق وورا؛ یا اوخونوش زورلوغونا معروض قالا. بئله بؤیوک یازارلارین ائله بیل آخیجیلیق متن‌لری‌نین روحوندا اوْلور.
یازیچینین اثرینی کئشکه چاپ اولمامیشدان قاباق پئشه‌کار بیر ائدیتور عمللی-باشلی ائدیت ائدیب، سون دفعه اولاراق تیتیزلیکله لازیملی رئداکته ایشلری، اثرین اوزه‌رینده اعمال ائدیردی. ایستیثنالار خاریج، دونیانین نهنگ یازارلاری دا رئداکتورسیز کیتابی چاپا بوراخمیرلار. آنجاق بیز رئداکتور کلمه‌سینه ساده‌جه سؤزلویو ورقله‌ینده راسلاییریق!
متنین اوتوز‌یئددینجی صفحه‌سینده قادینین تعریفینده بو سؤزلر قوللانیلیر. جومله‌لری عئینی‌له گتیریرم؛ فیکیر سؤیله‌میرم؛ یارقیلاماغی اوخوجولارا بوراخیرام:
آنام چوخ زحمت‌کش و اوزو یولا بیر آرواد ایدی. دینیب
دانیشمازدی. سحردن آخشاما ائوین ایش‌لرینی گؤرردی. بیر دفعه ده آخ-توف ائله‌مزدی. آروادین ائله بیل دیلی آغزیندا یوخ ایدی. تکجه، دوروب خدیجه‌نی یئرینه سالا-سالا، خئییر-دوعا وئردی. یاخشی یول آرزولادی
...آنام سئوگی ایلاهه‌سی‌ایدی. آتاملا داییما آیاق-آیاغا، چیین-چیینه، آجیلی-شیرینلی یاشامی ایره‌لی سوروردو. او آلاتوراندان دوروب لازیم اولان ایشلری قوروب قوشوب سحر یئمه‌یینی حاضیرلاییردی. بو ایشلری یولا چیخارکن ده ائلهییردی.
متنی اوخویارکن چوخ ایلگینج بیر فیکیر عاغلیما گلدی؛ او دا بو کی، بو متنی باشقا بیر یابانچی اؤلکه‌ده بیزیم دیار حاقدا ان اوفاق بیر فیکری اولمایان هر کس اوخوسا، حیسّ ائدر کی، بیزیم اؤلکه‌ده قادین پارتنئری اولمایان هر کس قوصورلو و یاخود دا قهرمان اولا بیلمه‌ین شخص اولا بیلر آنجاق! آمما ایستر-ایسته‌مز اینسانین بئینینده بئله بیر دوشونجه فورمالاشیر. اؤزل بیر ایش یاپان ائرکک پئرسوناژی، ایللا دا بیر قیز دوستونا باغلاماق هوسی، گؤره‌سن هاردان دوغور!؟ گؤرن بو هانکی سیخینتی‌نین بلیرتیجی‌سی‌دیر؟
یازیچی اؤزونو قادین حوقوقلارینی ساوونان اینسان کیمی گؤسترمک ایسته‌سه ده، اونون آلت بیلینجینده قازیلمیش سوبیئکتیو قادین قوللانیمی، هم ده اوْبیئکتیو شکیلده قهرمانلارین اورک قیزینتی‌سی اوچون آلت ائدیلن و هئپ ایکینجی درجه‌لی "اینسان" دا دئمک اولمور، بلکه نسنه کیمی بروزه وئریلن مقاملار، اوخوجو بئینینده بوتون فئمینیستی دویغولارین، آنلاییشین عکسینی سرگیله‌ییر.
متنده مدنیت اوجاغیندا اولان یئییب-ایچمه مراسیمینی هئچ جوره فیرقه حرکاتینین گؤروب-بیلدیییمیز تمکینلی باشچیلارینا یاراشدیرماق اوْلمور. او طرز یئییب-ایچمه‌نین مدنی بیر یانی یوخدور. یانلیش آنلاشماسین، نه‌یین‌سه قاداغاسینی، یا اؤزگورلویونو یارقیلاماق کیمی نیّتیمیز یوخدور؛ آنجاق مدنی مرکزلرین ان اوفاق دئتالینین دا اطرافا سرپیلیب، داغیلاسی آیرینتیلی وئریملی مودریک یانی اولمالیدی؛ حالبو کی، متنده پئرسوْنالین همن مرکزده ائتیکایا اوُیمایان داورانیش پرینسیپلری‌نین اؤزگون نوْرمو، اولدوقجا دوغال و طبیعی‌دی. فیرقه حرکاتینین فدایی‌لری‌نین شأنی‌نین شرفینه، بو سؤزو بو رومانین متنینه دایر اولسا دا، دئمه‌یه دیلیم گلمیردی؛ آما طرف ساخلاماساق، ساده‌جه بو متن باره‌ده بئله دئمک اولار؛ مدنییت کومیته‌سینده ائله سرخوشلوغا یول وئرن پئرسوناللاردان، متنین طلبات و ایسته‌یینین عکسینه اولاراق، ائله ده اوغورسوز سوْن گرک کی، گؤزله‌نیلمز اولمایایدی!!
رومانین آغیرلیغی، یازیلی کاغیذلارین باتمانی ایله دارتیلمیر. آز صفحه‌نی ائحتیوا ائدن سامباللی، لاکوْنیک صنعت اثری، همچینین کالیته‌لی رومان یاراتماق اولار. متنین ایچینده اصیل اولایلا ایلگی‌سی اولمایان لازیم‌سیز یازیلار متنین ایچینده لازیملی یازیلاری دا، ائده‌بیلدییی قَدَر لازیم‌سیزلاشدیریب، و سیرا دیشی بیر عادی اولایا چئویریب. هر کسین بیلیب، دفعه‌لرله یاشادیغی حاللاری، کیمسه‌یه یاراری اولمایان هیجان دوْلو، دویغولو حیس‌لرله بوْل، هانسی‌سا پئرسوناژی عومومی سجییّه‌وی تعییناتلارلا دَییرلندیرمک، اونون اؤزه‌لینی پوْزور.
متن بئداهات چؤلله‌مه‌ده اینسان کلله‌سی بوْیدا داشلارلا دوْناتیلمیش، سینیر قیراغی اوجقار قیشلاق یوللارینین هرله‌نن آرابایلا گئدیشینی آندیریر. اوخودوغون هر جومله‌نین باشینا قاییدیب بیر ده اوخومالی‌سان کی، یازارین نه آنلاتدیغین دوغرو-دوروست آنلایاسان. آنلاشیلماز لئکسیکی اولمایان آنا دیلینده یازیلمیش بیر متنی، آنلاماق اوچون یئنیدن قاییدیب اوخوماق، اکتیو اوخوجویا ایشکنجه‌دن ده بتردیر.بو یازارین آنلاتیجی بئینینین ضعیف اولدوغونو بلیرله‌ییر. داها آچیق دئسم؛ یازارین چوخ اوخویوب، متنه چئوریلمه‌مه‌ین گؤسته‌ریر.
متنین باش وئرن تاریخیندن هارداسا یئتمیش‌اوچ ایل کئچمه‌سینه باخمایاراق، چاغداش ائتانوْل پرینسیپ‌لری قالسین بیر یانا، متن اؤزوندن ده دوز یوز ایل اوّل‌کی متن گرکچه‌لرینی منیمسه‌ییر، و قارا رومانتیزمین پئشه‌کارجاسینا یازیلمیش آنالوگلارینی گؤز اؤنونه گتیریر. حیسّ‌لر، هیجانلار، دویغولار، قایغیلار متنی رئاللیقدان، صمیمیّت‌دن خئیلک اوزاقلاشدیریر.
هامی اخوجولارا، اؤزللیکله موغان بؤلگه‌سینده یاشایان اینسانلارا، آذربایجان تئلئویزیونونون تئله‌فیلم سئناریلری آراجیلیغی ایله یاخشی تانینان، یاشانیب بیتن سوسیالیستی رئالیزم مکتبی‌نین آنا قوزوسو اولان رومانین متنی آشکاردیر. کومونیزم ایدئاللی ساوئت حؤکومتینی آندیران بو یازی نؤوعو، ایندی حتتا آذربایجانین یازارلاری آراسیندا آرخیولشمیش بیر ائکسپوْنات‌دیر.
متنده اینسانلارین بیر-بیری‌له دیالوقوندا یا موناسیبتینده، بعضی داورانیش طرزلرینین خیردالیقلارینی آنلاتماق اوچون، ائله ناشی جومله‌لر ایفاده اوْلونور، یازیچینین آپ-آیدین الی اوخونور؛ میثال اوچون، بئله یا اوخشار ایفاده‌لرله تئز-تئز راسلاشیریق: "سسینی قیساراق اؤز-اؤزونه ناراضی-ناراضی دانیشدی". حالبو کی، بیر بسیط لئکسیکی بیلمک‌له و (دوْنقولداماق)ی قوللانماقلا بو اوزون-بوللا جومله‌نی ایستیفاده ائتمه‌یه گرک قالمیر.
متنی قاباغا سوروکله‌ین اولایا، چاغداش اوشاق اویونجاغی آتاری ده اوْیونلارین کوب جانلارینا راسلایاسی تک، بئش صفحه‌ده بیر، اون صفحه‌ده بیر راسلاییریق. قالانی لازیم‌سیز، اصیل اولایلا ایلگی‌سیز اولان اؤیود‌لر، وصف‌لر، گئریچی پئداقوژی درسلیک صینیفی‌دیر. بو اوخوجونون متنله قایتاغینی قورماقدان‌سا، داها چوخ ماراغی‌نین کسیلمه‌یینه سبب اولور.
بو کیتاب معلوم ناشرلرین سون زامانلاردا چاپ اولونان رومانلاری‌نین بسیط اوْرتوگرافی سوْرونلارینی بئینیم‌ده آچیغا چیخارتدی. بورادا شوکور کی، بو گونلر یانلیش باسیلان باشقا ناشیرلرین، بو کیتابین چاپیندان قاباق، نه‌دنی بیزه معلوم اولمایان، یاپیلمیش اورتوگرافیک و باشقا پریمیتیو چاتیشمازلیقلارین هئچ بیرینه تانیق اولمادیق. بو او دئمک‌دیر کی، کیتاب باسیمیندا سوْروملو شخصین تیتیزلییی اولورسا، هئچ بیر درنک، هئچ بیر اورقان، اونون دوزگون ایش چیخارتماسی‌نین قارشی‌سیندا دورا بیلمز. توپلوم اولاراق اؤیله موشکول بیر دورومداییق کی، بئله اوجوز سهولره قارشی قویولاجاق نه ماجالیمیز وار، نه حالیمیز. هیزلا یوز یانلیش کیتابدان‌سا لازیملی ادبی پروْسه‌دن کئچمیش بیر کیتاب، داها اوْپتیمال و اویغون‌دور.
چاغداش متنین یاپی‌دوزه‌نی‌نین عکسینه اولاراق، رومانین متنی اولایلارین دؤورونه عایید استروکتوری، یازی اوسلوبونی یانسیتماغا جهد ائدیر؛ اوره‌یین ایسته‌دییی قَدَر اوخوجونو اصیل حادیثه‌لردن اوزاق سالا بیلن لازیملی، لازیم‌سیز وصف‌لرله دوْلودو. بو گون یازیلان متنده، بو گونون، چاغی‌نین ائکسپئرتلر طرفیندن قبول ائدیله‌سی بیر ائلئمئنتی، دیرلی هر هانسی موتیوی یوخسا اگر، او زامان بو اثری، فیرقه زامانینی آندیران بیر ائکسپوْناتدان باشقا بیر شئی حئساب ائده بیلمه‌ریک.
متنده جومله‌لر، فیکیر ایفاده‌لری هر نه قَدَر کاراکتئر دیلیندن سؤیلن‌سه ده، اونلارین طرفیندن بئله آلت بیلینج‌سیز اؤیود، نصیحت کیمی گئریچی داورانیش طرزی، بو گونکو ماراغجیل اوخوجونو قیمیشدیریر. اوخوجونون پراکتیک حیاتینی، حیسسه بورونموش هیجانلی فانتازییالارینی، گئرچک دویغولارینی تحقیر ائدیب، شوعورونو کیچیمسه‌مک اولماز!
روماندا جیددی ادبیاتین بوْیونا بیچیله‌سی، اَینینده دیک دوراسی، لاکونیک و اونیوئرسال بدیعی متندن اثر-علامت یوخدو. بو متن روامنین اَینینه نئچه بدن کیچیک‌دیر. متنه اویمایان ناتاراز لئکسیکوْن ییغیمی، قولاغا هئچ جوره آلیشمایان یاراماز اینتوْناسییاسی، دیالوقلاردا، مونولوقلاردا، سطیرلرده فئلئکسیکا چاتیشمامازلیغی، بیر ده تحکییه قیتلیغی داها دوغروسو متنی بدیعی‌‌ترک و سیرادان بیری ائدیب‌دی.
متنین اوبیئکتیو گؤوده‌سینی تشکیل ائدن ایلک اؤنجه لئکسیکا، سونرا اوزون گؤدک جومله‌لر، داها سونرا پاراگرافلار، عیباره‌لی دئییل‌لر! بو اوخوجونو اینجیدیر. آیریجا متنین عیباره‌سیزلییینه ده، یازیچی کاریزماسیندان یاناشیلیر سبب یوخدور. بو آخساقلیقلارین عمله گلمه‌سی‌نین قایناغینی حئکایه-رومان و ادب ماراغجیللارینا آنلاتماق یئرسیزدی!
اون‌ایکی‌نجی بؤلومدن اتکیلندیم. بو بؤلومدن سونرا، یازارین الی برکیییر. آز قولاغیمیزا دَین سؤزجوکلرله قارشیلاشیریق؛ بو اعلادیر! او جومله‌دن: بان، ماهنا، تینگه، قبول ائلتدیره بیلمه‌سه، شؤنگویوب، اونو فیتله‌دی، دَن-دوش، انعکاس، اعزام، مؤهره...
آنجاق متنین سینتاکسیس پروبلئمی وار. سیرادان قوصورو اولمایان اوزون- اوزادی هر جور متنین ایکی-اوچ صفحه‌سین اوخودوقدان سونرا، اوخوجونون گؤزو، او دئییم طرزینه آلیشیر؛ و گئری قالان حیصّه‌نی نورمال تئمپله، حتتا داها هیزلی اوخوماق اولور. نه ایسه کی، ایتن کؤلگه‌لرده اونو یاشایا بیلمه‌‌دیک. بو داها چوخ یازیچینین نه‌لری و نه قَدَر اوخودوغونا قاییدیر! یارارلی اثرلری موطالیعه ائدن یازیچیلارین اثرلری آخیجی اولور. نه تَهَر چئوریلمه‌سینی دارتیشماساق، اینانمیرام کیمسه چنگیز آیتماتوفون جمیله‌سین اوخویاندا دیلی توپوق وورا؛ یا اوخونوش زورلوغونا معروض قالا. بئله بؤیوک یازارلارین ائله بیل آخیجیلیق متن‌لری‌نین روحوندا اوْلور.
یازیچینین اثرینی کئشکه چاپ اولمامیشدان قاباق پئشه‌کار بیر ائدیتور عمللی-باشلی ائدیت ائدیب، سون دفعه اولاراق تیتیزلیکله لازیملی رئداکته ایشلری، اثرین اوزه‌رینده اعمال ائدیردی. ایستیثنالار خاریج، دونیانین نهنگ یازارلاری دا رئداکتورسیز کیتابی چاپا بوراخمیرلار. آنجاق بیز رئداکتور کلمه‌سینه ساده‌جه سؤزلویو ورقله‌ینده راسلاییریق!
متنین اوتوز‌یئددینجی صفحه‌سینده قادینین تعریفینده بو سؤزلر قوللانیلیر. جومله‌لری عئینی‌له گتیریرم؛ فیکیر سؤیله‌میرم؛ یارقیلاماغی اوخوجولارا بوراخیرام:
آنام چوخ زحمت‌کش و اوزو یولا بیر آرواد ایدی. دینیب
دانیشمازدی. سحردن آخشاما ائوین ایش‌لرینی گؤرردی. بیر دفعه ده آخ-توف ائله‌مزدی. آروادین ائله بیل دیلی آغزیندا یوخ ایدی. تکجه، دوروب خدیجه‌نی یئرینه سالا-سالا، خئییر-دوعا وئردی. یاخشی یول آرزولادی
...آنام سئوگی ایلاهه‌سی‌ایدی. آتاملا داییما آیاق-آیاغا، چیین-چیینه، آجیلی-شیرینلی یاشامی ایره‌لی سوروردو. او آلاتوراندان دوروب لازیم اولان ایشلری قوروب قوشوب سحر یئمه‌یینی حاضیرلاییردی. بو ایشلری یولا چیخارکن ده ائلهییردی.
متنی اوخویارکن چوخ ایلگینج بیر فیکیر عاغلیما گلدی؛ او دا بو کی، بو متنی باشقا بیر یابانچی اؤلکه‌ده بیزیم دیار حاقدا ان اوفاق بیر فیکری اولمایان هر کس اوخوسا، حیسّ ائدر کی، بیزیم اؤلکه‌ده قادین پارتنئری اولمایان هر کس قوصورلو و یاخود دا قهرمان اولا بیلمه‌ین شخص اولا بیلر آنجاق! آمما ایستر-ایسته‌مز اینسانین بئینینده بئله بیر دوشونجه فورمالاشیر. اؤزل بیر ایش یاپان ائرکک پئرسوناژی، ایللا دا بیر قیز دوستونا باغلاماق هوسی، گؤره‌سن هاردان دوغور!؟ گؤرن بو هانکی سیخینتی‌نین بلیرتیجی‌سی‌دیر؟
یازیچی اؤزونو قادین حوقوقلارینی ساوونان اینسان کیمی گؤسترمک ایسته‌سه ده، اونون آلت بیلینجینده قازیلمیش سوبیئکتیو قادین قوللانیمی، هم ده اوْبیئکتیو شکیلده قهرمانلارین اورک قیزینتی‌سی اوچون آلت ائدیلن و هئپ ایکینجی درجه‌لی "اینسان" دا دئمک اولمور، بلکه نسنه کیمی بروزه وئریلن مقاملار، اوخوجو بئینینده بوتون فئمینیستی دویغولارین، آنلاییشین عکسینی سرگیله‌ییر.
متنده مدنیت اوجاغیندا اولان یئییب-ایچمه مراسیمینی هئچ جوره فیرقه حرکاتینین گؤروب-بیلدیییمیز تمکینلی باشچیلارینا یاراشدیرماق اوْلمور. او طرز یئییب-ایچمه‌نین مدنی بیر یانی یوخدور. یانلیش آنلاشماسین، نه‌یین‌سه قاداغاسینی، یا اؤزگورلویونو یارقیلاماق کیمی نیّتیمیز یوخدور؛ آنجاق مدنی مرکزلرین ان اوفاق دئتالینین دا اطرافا سرپیلیب، داغیلاسی آیرینتیلی وئریملی مودریک یانی اولمالیدی؛ حالبو کی، متنده پئرسوْنالین همن مرکزده ائتیکایا اوُیمایان داورانیش پرینسیپلری‌نین اؤزگون نوْرمو، اولدوقجا دوغال و طبیعی‌دی. فیرقه حرکاتینین فدایی‌لری‌نین شأنی‌نین شرفینه، بو سؤزو بو رومانین متنینه دایر اولسا دا، دئمه‌یه دیلیم گلمیردی؛ آما طرف ساخلاماساق، ساده‌جه بو متن باره‌ده بئله دئمک اولار؛ مدنییت کومیته‌سینده ائله سرخوشلوغا یول وئرن پئرسوناللاردان، متنین طلبات و ایسته‌یینین عکسینه اولاراق، ائله ده اوغورسوز سوْن گرک کی، گؤزله‌نیلمز اولمایایدی!!
رومانین آغیرلیغی، یازیلی کاغیذلارین باتمانی ایله دارتیلمیر. آز صفحه‌نی ائحتیوا ائدن سامباللی، لاکوْنیک صنعت اثری، همچینین کالیته‌لی رومان یاراتماق اولار. متنین ایچینده اصیل اولایلا ایلگی‌سی اولمایان لازیم‌سیز یازیلار متنین ایچینده لازیملی یازیلاری دا، ائده‌بیلدییی قَدَر لازیم‌سیزلاشدیریب، و سیرا دیشی بیر عادی اولایا چئویریب. هر کسین بیلیب، دفعه‌لرله یاشادیغی حاللاری، کیمسه‌یه یاراری اولمایان هیجان دوْلو، دویغولو حیس‌لرله بوْل، هانسی‌سا پئرسوناژی عومومی سجییّه‌وی تعییناتلارلا دَییرلندیرمک، اونون اؤزه‌لینی پوْزور.
متن بئداهات چؤلله‌مه‌ده اینسان کلله‌سی بوْیدا داشلارلا دوْناتیلمیش، سینیر قیراغی اوجقار قیشلاق یوللارینین هرله‌نن آرابایلا گئدیشینی آندیریر. اوخودوغون هر جومله‌نین باشینا قاییدیب بیر ده اوخومالی‌سان کی، یازارین نه آنلاتدیغین دوغرو-دوروست آنلایاسان. آنلاشیلماز لئکسیکی اولمایان آنا دیلینده یازیلمیش بیر متنی، آنلاماق اوچون یئنیدن قاییدیب اوخوماق، اکتیو اوخوجویا ایشکنجه‌دن ده بتردیر.بو یازارین آنلاتیجی بئینینین ضعیف اولدوغونو بلیرله‌ییر. داها آچیق دئسم؛ یازارین چوخ اوخویوب، متنه چئوریلمه‌مه‌ین گؤسته‌ریر.
سؤزجوکلر حاقدا:
...بایان ص64
- بایان آذربایجان ایضاحلی سؤزلویونده قارمونا اوخشار، اوندان بؤیوک موسیقی آلتی‌دیر. شعر‌ده تورکیه تورکجه‌سیندن بهره‌له‌نن چوخلو شاعیرلریمیز ده وار، شعرلریمیز ده؛ بیر جور-بیر تَهَر آنلاشیلاسی‌دیر؛ آمما روماندا آذربایجانین تورکجه‌سینده سای‌سیز آنالوگلاری دوروب-دورورکن ایللا دا "بایانین" ایشلنمه‌سی سانمیرام دوغرو اولا.
...تریبون ص66
- تریبون ناطیق دئمک‌دیر. ایکینجی باشقا بیر آنلامی دا واردی. هر نه ایسه بورادا یازیچینین قصدی تریبونا‌دیر؛ کی، خیطابه کورسوسو یا کافئدرا ایله عئین قاورامی داشیییر.
دیلدارلیق:ص37
اومیدوار: ص38
غافیلگیر: ص107
باشقا دوستلارین حئکایه‌لرینده ده ایکی فارس سؤزجویون بیتیشییین اؤز آنا دیلیمیزه تهلوکه‌لی، اؤلدوروجو اولدوغونو وورقولامیشدیم.
...پیانوون ص69
- پیانونون
...«بلی عزیز دوستلار! اینسانلارین، زامان اونودا بیله جکلرینی قوی اولدوغو کیمی لئنتده ساخلایاق، صاباح گله‌جک نسلیمیز بیزی اونوتقانلیقداقیناماسین». ص67
...زامان، بیله جکلرینی، اونوتقالیقداقیناماسین ص67
- زامانلا، بیله‌جک‌لرینی، اونوتقانلیقدا قیناماسین.
- یا دا بلکه دئمک ایسته‌ییرمیش: بلی عزیز دوستلار! اینسانلارین، زامانین اونودا بیله‌جک‌لرینی، قوی اولدوغو کیمی لئنتده ساخلایاق...
...باخمایه ص82
- باخما ائ
بلکه بیر باشقا میثاللا بو آنلاشیلمازلیق راحات چؤزوله؛ [ باخما کی قوجالمیشام! ] یا [ باخما ائ تئز-تئز گلمیرم، آمما کی سیزی چوخ سئویرم. ]
...ایت ...قویروغونو بولاماغا باشلادی. ص98
...بوللاماغا ص98
- بولاماغا
...آیاغیلا ص98
- آیاغی‌یلا
...چالیشماقلاریندان ص126
- "چالیشماسیندان" یا اگر یولداشی ایله اؤزونو نظرده توتورسا او زامان "چالیشمالاریندان" دئمه‌لی‌دیر.
...واختیلا ص127
- واختی‌یلا
...گئتمه‌سیله ص133
- گئتمه‌سی‌یله
...بارماغلاریلا
- بارماقاری‌یلا
...گلمه‌مزلییی ص14
- گلمزلییی
...بیلیره‌مئه ص33
- بیلیرم ائ
...سئوینج بو کؤورک، لال میصراع‌لاردان دویدوقجا کی، تیکانلی سیملرین او تاییندا صمدین سئوگیلی‌سی، گؤزله‌یه‌نی وار ایمیش، کسیک اوره‌یی داها دا کؤوره‌لیردی. ص29
- تیکانلی سیملرین او تاییندا، صمدین سئوگیلی‌سی، گؤزله‌یه‌نی اولدوغونو بو میصراع‌لاردان دوُیان کسیک اورکلی سئوینج، داها دا کؤوره‌لیردی.
...خئییر ایشده ایستیخاره گره‌ک دئییل باجی. ص33
- فارس مثلی "در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست" حافظ
آیریجا گرک (گره‌ک) ائله یازیلماز!
"دفعه" سؤزجویو سون زامانلار باشقا یئنی مطبعه‌دن چیخمیش رومانلاردا راسلادیغیمیز اوغورسوز حاللار تک، متنین گئدیشاتیندا ائسپوْنتان شکیلده گاه "دفه"، گاه دا "دفعه" یازیلیب!
آیری یازیلماسی گره‌کن "ایدی" یوکله‌می ده، ایسته‌نیلن زامان اؤزوندن اؤنجه‌کی سؤزجویه بیتیشیک یازیلیب، ایسته‌نیلن باشقا صفحه‌نین باشقا پاگرافین باشقا جومله‌سینده آیری یازیلیب‌دیر! "ایدی" جومله‌ده او زامان اؤزوندن اؤنجه‌کی سؤزجویه بیتیشیک یازیلا بیلر کی، الیف(ا) حرفی "ایدی" یوکلمیندن سیلینسین. اؤرنه‌یین: "اوزه‌ره‌یدی"، "گؤرمه‌لی‌یدی".
...بایان ص64
- بایان آذربایجان ایضاحلی سؤزلویونده قارمونا اوخشار، اوندان بؤیوک موسیقی آلتی‌دیر. شعر‌ده تورکیه تورکجه‌سیندن بهره‌له‌نن چوخلو شاعیرلریمیز ده وار، شعرلریمیز ده؛ بیر جور-بیر تَهَر آنلاشیلاسی‌دیر؛ آمما روماندا آذربایجانین تورکجه‌سینده سای‌سیز آنالوگلاری دوروب-دورورکن ایللا دا "بایانین" ایشلنمه‌سی سانمیرام دوغرو اولا.
...تریبون ص66
- تریبون ناطیق دئمک‌دیر. ایکینجی باشقا بیر آنلامی دا واردی. هر نه ایسه بورادا یازیچینین قصدی تریبونا‌دیر؛ کی، خیطابه کورسوسو یا کافئدرا ایله عئین قاورامی داشیییر.
دیلدارلیق:ص37
اومیدوار: ص38
غافیلگیر: ص107
باشقا دوستلارین حئکایه‌لرینده ده ایکی فارس سؤزجویون بیتیشییین اؤز آنا دیلیمیزه تهلوکه‌لی، اؤلدوروجو اولدوغونو وورقولامیشدیم.
...پیانوون ص69
- پیانونون
...«بلی عزیز دوستلار! اینسانلارین، زامان اونودا بیله جکلرینی قوی اولدوغو کیمی لئنتده ساخلایاق، صاباح گله‌جک نسلیمیز بیزی اونوتقانلیقداقیناماسین». ص67
...زامان، بیله جکلرینی، اونوتقالیقداقیناماسین ص67
- زامانلا، بیله‌جک‌لرینی، اونوتقانلیقدا قیناماسین.
- یا دا بلکه دئمک ایسته‌ییرمیش: بلی عزیز دوستلار! اینسانلارین، زامانین اونودا بیله‌جک‌لرینی، قوی اولدوغو کیمی لئنتده ساخلایاق...
...باخمایه ص82
- باخما ائ
بلکه بیر باشقا میثاللا بو آنلاشیلمازلیق راحات چؤزوله؛ [ باخما کی قوجالمیشام! ] یا [ باخما ائ تئز-تئز گلمیرم، آمما کی سیزی چوخ سئویرم. ]
...ایت ...قویروغونو بولاماغا باشلادی. ص98
...بوللاماغا ص98
- بولاماغا
...آیاغیلا ص98
- آیاغی‌یلا
...چالیشماقلاریندان ص126
- "چالیشماسیندان" یا اگر یولداشی ایله اؤزونو نظرده توتورسا او زامان "چالیشمالاریندان" دئمه‌لی‌دیر.
...واختیلا ص127
- واختی‌یلا
...گئتمه‌سیله ص133
- گئتمه‌سی‌یله
...بارماغلاریلا
- بارماقاری‌یلا
...گلمه‌مزلییی ص14
- گلمزلییی
...بیلیره‌مئه ص33
- بیلیرم ائ
...سئوینج بو کؤورک، لال میصراع‌لاردان دویدوقجا کی، تیکانلی سیملرین او تاییندا صمدین سئوگیلی‌سی، گؤزله‌یه‌نی وار ایمیش، کسیک اوره‌یی داها دا کؤوره‌لیردی. ص29
- تیکانلی سیملرین او تاییندا، صمدین سئوگیلی‌سی، گؤزله‌یه‌نی اولدوغونو بو میصراع‌لاردان دوُیان کسیک اورکلی سئوینج، داها دا کؤوره‌لیردی.
...خئییر ایشده ایستیخاره گره‌ک دئییل باجی. ص33
- فارس مثلی "در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست" حافظ
آیریجا گرک (گره‌ک) ائله یازیلماز!
"دفعه" سؤزجویو سون زامانلار باشقا یئنی مطبعه‌دن چیخمیش رومانلاردا راسلادیغیمیز اوغورسوز حاللار تک، متنین گئدیشاتیندا ائسپوْنتان شکیلده گاه "دفه"، گاه دا "دفعه" یازیلیب!
آیری یازیلماسی گره‌کن "ایدی" یوکله‌می ده، ایسته‌نیلن زامان اؤزوندن اؤنجه‌کی سؤزجویه بیتیشیک یازیلیب، ایسته‌نیلن باشقا صفحه‌نین باشقا پاگرافین باشقا جومله‌سینده آیری یازیلیب‌دیر! "ایدی" جومله‌ده او زامان اؤزوندن اؤنجه‌کی سؤزجویه بیتیشیک یازیلا بیلر کی، الیف(ا) حرفی "ایدی" یوکلمیندن سیلینسین. اؤرنه‌یین: "اوزه‌ره‌یدی"، "گؤرمه‌لی‌یدی".
متندن نمونه‌لر:
...حیاتینا دوشن قفیل دویونو آچماقدان عاجیزایدی. ص27
...آنام چوخ زحمت‌کش و اوز یولا آرواد ایدی. ص37
...آنام سئوگی ایلاهه‌سی‌ایدی. ص41
...روس اوردوسونون بؤلمه‌لری‌ایدی. ص47
...بیر باخیش ایلدیریمیندان آغریدا ایدی!.. ص54
...یاراسی هر گون ساغالماق اوزره‌ایدی... ص54
...شفیقه اونونلا راضی‌ایدی ص71
...کَسکلی‌ایدی ص84
...آنالیغی‌ایدی ص85
...خانیم‌ایدی ص85
...داش‌ایدی ص85
...آنا ایدی ص85
... مکان‌ایدی ص94
...یوخ‌ایدی ص96
...درجه‌ده‌ایدی ص96
...یوخ ایدی ص97
...حاضیر‌ایدی ص97
...گؤرمه‌لی‌ایدیم ص107
...گنج‌ایدی ص110
...بزه‌یی‌ایدی ص110
...شاهید‌ایدیم ص114
...کندده‌ایدیک ص114
...حیسسی‌ایله ص114
...بیلسه‌ایدیک، باشینداایکن ص118
...اؤترو ایدی ص120
...اسد کیشی‌ایله ص132
...راضیلاشماغی‌ایدی ص133
...توتقون‌ایدی ص134
...یوخ ایدی ص135، یوخ‌ایدی ص184
...اوزره‌ایدی ص135
...کسسه‌ایدین ص152
...وار ایدی ص168
...هاواسی‌ایدی ص178
...قرارسیز ایدی ص179
...سویوق‌ایدی ص179
...گونلری‌ایدی ص183
...قرارسیز‌ایدی ص188
...ایچینده‌ایدیلر ص189
...عاجیزایدی ص27
متنده بیتیشیک یازیلماسی گره‌کن، اورتاسینا فاصیله آتیلمیش سؤزجوکلر:
...ساغ اوللاشدی ص85
...یونگولجه سینه ص97
...سئوینج گیله ص97
...آتام لا ص99
...سئوینج گیله ص126
...عوض سیز ص129
...دییشیکلییی نین ص133
...ایشله مکدن ص135
...جاوید له ص136، جاوید له ص178
...سئوینج گیلی ص145، سئوینج گیله ص168
...سئوینج گیلین 160، سئوینج گیلین ص168
...ائلیاس لا ص179، ائلیاس گیل ص183
...فریدون لا ص193
...قاباق کی ص38
متنده آراسیندا فاصیله‌سی اولماسی گره‌کن سؤزجوکلر:
...اونوتقانلیقداقیناماسین ص67
- اونوتقانلیقدا قیناماسین
فارسجا ادبیاتینا عایید کلمه‌لر و جومله‌لر:
...تریبون ص66
...غافیلگیر ص107
...«لاپ قویروغویلا گیرده‌کان سیندیریردی».
...آرامِ جانیم ص155
...حق ص155
...تصمیم ص169
...زره‌لی ص188 - زیرئه‌لی
...حق‌سیز‌لیینه ص189 - حاق‌سیزلیغینا
ایملا یانلیشلیقلاری:
...قورمورشدولار ص60
- قورموشدولار
...که‌لف ص79
- کَلف
...شه‌هر ص88
- شَهر
...شیکافین ص77
- شکافین
...قیغاجی ص126، 135
- قییغاجی
...قاققیلادی ص134
- قاققیلدادی
...گولش ص141
- گولوش
...مژمئه‌یییه ص166
- مجمه‌یییه
...امان- امانلیق‌دی ص186
- امن-امانلیق‌دی
...زره‌لی ص188
- زیرئه‌لی
...حیاتینا دوشن قفیل دویونو آچماقدان عاجیزایدی. ص27
...آنام چوخ زحمت‌کش و اوز یولا آرواد ایدی. ص37
...آنام سئوگی ایلاهه‌سی‌ایدی. ص41
...روس اوردوسونون بؤلمه‌لری‌ایدی. ص47
...بیر باخیش ایلدیریمیندان آغریدا ایدی!.. ص54
...یاراسی هر گون ساغالماق اوزره‌ایدی... ص54
...شفیقه اونونلا راضی‌ایدی ص71
...کَسکلی‌ایدی ص84
...آنالیغی‌ایدی ص85
...خانیم‌ایدی ص85
...داش‌ایدی ص85
...آنا ایدی ص85
... مکان‌ایدی ص94
...یوخ‌ایدی ص96
...درجه‌ده‌ایدی ص96
...یوخ ایدی ص97
...حاضیر‌ایدی ص97
...گؤرمه‌لی‌ایدیم ص107
...گنج‌ایدی ص110
...بزه‌یی‌ایدی ص110
...شاهید‌ایدیم ص114
...کندده‌ایدیک ص114
...حیسسی‌ایله ص114
...بیلسه‌ایدیک، باشینداایکن ص118
...اؤترو ایدی ص120
...اسد کیشی‌ایله ص132
...راضیلاشماغی‌ایدی ص133
...توتقون‌ایدی ص134
...یوخ ایدی ص135، یوخ‌ایدی ص184
...اوزره‌ایدی ص135
...کسسه‌ایدین ص152
...وار ایدی ص168
...هاواسی‌ایدی ص178
...قرارسیز ایدی ص179
...سویوق‌ایدی ص179
...گونلری‌ایدی ص183
...قرارسیز‌ایدی ص188
...ایچینده‌ایدیلر ص189
...عاجیزایدی ص27
متنده بیتیشیک یازیلماسی گره‌کن، اورتاسینا فاصیله آتیلمیش سؤزجوکلر:
...ساغ اوللاشدی ص85
...یونگولجه سینه ص97
...سئوینج گیله ص97
...آتام لا ص99
...سئوینج گیله ص126
...عوض سیز ص129
...دییشیکلییی نین ص133
...ایشله مکدن ص135
...جاوید له ص136، جاوید له ص178
...سئوینج گیلی ص145، سئوینج گیله ص168
...سئوینج گیلین 160، سئوینج گیلین ص168
...ائلیاس لا ص179، ائلیاس گیل ص183
...فریدون لا ص193
...قاباق کی ص38
متنده آراسیندا فاصیله‌سی اولماسی گره‌کن سؤزجوکلر:
...اونوتقانلیقداقیناماسین ص67
- اونوتقانلیقدا قیناماسین
فارسجا ادبیاتینا عایید کلمه‌لر و جومله‌لر:
...تریبون ص66
...غافیلگیر ص107
...«لاپ قویروغویلا گیرده‌کان سیندیریردی».
...آرامِ جانیم ص155
...حق ص155
...تصمیم ص169
...زره‌لی ص188 - زیرئه‌لی
...حق‌سیز‌لیینه ص189 - حاق‌سیزلیغینا
ایملا یانلیشلیقلاری:
...قورمورشدولار ص60
- قورموشدولار
...که‌لف ص79
- کَلف
...شه‌هر ص88
- شَهر
...شیکافین ص77
- شکافین
...قیغاجی ص126، 135
- قییغاجی
...قاققیلادی ص134
- قاققیلدادی
...گولش ص141
- گولوش
...مژمئه‌یییه ص166
- مجمه‌یییه
...امان- امانلیق‌دی ص186
- امن-امانلیق‌دی
...زره‌لی ص188
- زیرئه‌لی
جومله‌لر حاققیندا:
...قریبه گئجه ایدی. سحره تله‌سن واخت، گیله-گیله ارییردی. زامان، چکیش کیمی باشیمیزا دییب بیزی زورلا یوخویا باتیرماق ایسته‌ییردی.ص38
- عرب الیفباسی تصویرلی دیل‌دیر. قریب غریب دئییل هئچ، اونون عکس آنلامینی ایفاده ائدیر. اوخوجو قوشقوسوز چلیشکیلی دوشونجه‌لرده متنین اؤزک اولایینی منیمسه‌مک‌ده زورلوقلانا بیلر. اگر "غریبه"نی "قریبه" یازیب‌سا، او زامان "غافیل"ی نییه "قافیل" یازماییب!؟
ایکینجی، اوچونجو جومله‌ده ایسه، تله‌سن واخت دئییل، سفره حاضیرلاشان ائو ییه‌لری‌دیر. واختین و زامانین اریمه‌سی یا چکیشلنمه‌سی آنوْرمال یاخود آنلاتیلاسی هئچ بیر اؤنملی قاورامی ایفاده ائتمیر.
...بیر گئجه آتامین بیزه دانیشاجاغی سؤزلر چوخ فرقیلی اولدو. ص36
- بورادا قوللانیلان کلمه‌ده موْرفئم پوزونتوسونا یول وئریلیب. یعنی کؤکله-اک دوغرو-دوزگون بیتیشمه‌ییب:
*فرقی-لی یوخ [فرق-لی] اولمالیدی.
...آرابالار تیتره‌ییر، تاققیلدایا-تاققیلدایا آستارخان بازاری اوزاقدا قویوردولار. ص41
- "آستارخان بازاری" بوتؤو و موستیل بیر مکان آدی یا بیر یئردیر. یوخاریداکی جومله‌یه نیسبت "نی" اکی قوشولمادان هئچ بیر آنلام ایفاده ائتمیر: [ آستارخان بازارینی]. اگر آستارخاندا اولان بازاری نظرده توتورسا، او زامان "آستارخانین بازارینی" ایشلتمه‌لی‌یدی. بازارین سونوندا اولان نیسبت "ی" ذاتن "آستارخان بازاری"نین کوْمپلئکس استروکتوروندان بیر کوْمپونئنت‌دیر، و همن "ی" اوخوجونو جومله‌نین دوزلییینه ایناندیریر. حالبو کی، یانلیشدی. اورنه‌یین: "آراز قیراغی"نی نظرده آلین. ایندی من عئینی‌له اوستده‌کی یانلیش جومله تک بیر جومله قوراجاغام:
(بیز ماشینلا آراز قیراغی گزدیک.) < یانلیش
حالبو کی، دوزو بو بیچیمده اولمالیدی:
[بیز ماشینلا آراز قیراغینی گزدیگ.] < دوز
...قاسیم و احمد ده منله قالیرلار سرخان عمی‌نین وئردییی ائوده. گئجه‌لر چوخ واختی قالاجیقدا کئچیریرک. ص42
یازیچی سانکی اوخوجونو گیجلتمک اوچون، بوتون وارینی اورتایا قویور!!!
- من، قاسیم و احمد،سرخان عمی‌نین وئردییی ائوده قالیریق. چوخ واخت گئجه‌لری قالاجیقدا کئچیریریک.
...بیز اونلاری(آتلاری) سووارییب... ص43
- بو دا گرک چاپ یانلیشی اولسون. "سوواریب" اولمالی‌دیر.
...من درحال قولامریضا گیله اللریمی قووزایاراق اوجا سسله آنلاتدیم کی آرابالارینی دایاندیرسینلار. ص43
- متنده اولایین قورخونج و اینتئرئسان یئرینده صمدین حرکتده اولان اوچ آرابا ساکینلرینی، آنلاتاراق دایاندیرماغا چالیشماغی، چوخ ایلگینج و گولدوروجودور. آیریجا قولامریضاینان گیله‌نین آراسینداکی فاصیله‌نین نه آنلاما گلدییی بللی دئییل! بو کؤک‌لرله اک‌لرین بیتیشیک، یاخود آیری یازیلما قرامماتیکا آنلاییشی سون زامانلار کیتاب چاپیندا، اؤزللیکله رومان و حئکایه قیسمینده بؤیوک سوْرونا چئوریلیب.
...«اوشاقلار سیز ده او گئندن گلن توزاناغی گؤره بیلیرسینیزمی؟ منجه او بیزه دوغرو سورعتله گلن، ماشین‌دیر»، دئدی. ص43
- ایلک جومله‌ده "ده" یا جومله‌نین سونوندا گلن "می"ین، ایکی‌سیندن بیری آرتیق‌دیر! [سیز ده او گئندن گلن توزاناغی گؤره بیلیرسیز؟] یا [سیز او گئندن گلن توزاناغی گؤره بیلیرسیزمی؟
⁃ ایکینجی جومله‌نین‌سه دوزگون آردیجیللیق قورولوشو گرک بئله اولسون: [منجه - دئدی، - بیزه دوغرو سورعتله گلن ، ماشین‌دیر.] آیریجا ایکی جومله‌نین ایکی‌سینده ده آرد-آردا او کلمه‌سینی ایشلتمک یئرسیزدیر.
...یوخسا بو ماحالدا عادی آداملارین آرابادان باشقا سورمه‌یه بیر شئییی یوخدور کی، دئدیم. ص43
- [یوخسا بو ماحالدا عادی آداملارین سورمه‌یه آرابادان باشقا بیر شئیی یوخدور کی، دئدیم.] جومله‌ده وورقولاماق ایسته‌دیییمیز سؤزجوک یوکلمه یوخون اولمالیدی. گئنل‌لیکله متنده جومله آردیجیللیغی، جومله‌ده ایسه سؤزجوک آردیجیللیغی (سینتاکسیس) دوزگون قوللانیلمیر. آیریجا اوستده‌کی جومله‌ده "شئیی" آرتیق بیر "ی" ایله غلط یازیلیب‌دی.
...آتام بیزه اومید قایناغی‌دیر آنجاق، کؤنلونده گیزلی بیر فیرتینا داییما قوپمادادیر. ص46
- جومله‌ده زامان پروْبلئمی وار. آنجاق اونو دوزلتمه‌دن اوّل، بیر مسأله‌یه آیدیلیق گتیرمک ایسته‌ییرم. ایر جومله‌نی دوز سانساق بئله، ایکینجی یوکله‌می یانلیش اولاراق "دیر" اکی‌یله بیتیریب. حالبوکی فعله یاپیشیقلی "دیر" اکلری گرک "دی" اکینه بدل اولا.
جومله‌یه گلدیکده‌سه؛ دوزو بئله اولمالیدی: [ آتام بیز اومید قایناغی‌دیر آنجاق، کؤنلونده گیزلی بیر فیرتینا داییما قوپمادا ایدی.] یا دا کؤنلونده کیمسه‌یه یانسیمایان بیر فیرتینا قوپوردو...
...«دونوزا بیر چیمدیک نئیله‌یر» دئییب، گولدو ائلیاس. ص53
- ائلیاس رومانین مدنی موتفککیری، فیرقه حرکاتینین پارلاق موْدئلی‌دی؛ اؤزو حاققیندا بیر قزئته‌چی خانیم ایش یولداشینا بئله دئییر!!
...آنجاق دیققتله ائلیاسی دینله‌ین فهله‌لر اؤز آنا دیل‌لرینده اولدوغو اوچون یازیلارین آنلامینی یاخشیجا باشا دوشوردولر. ص53
- یئنه ده جومله‌نین کلمه‌لر آردیجیللیغیندا سهوه یول وئریلیب.
"آنجاق ائلیاسی دیققتله دینله‌ین فهله‌لرین یازیلارین آنلامینی اؤز آنا دیل‌لرینده اولدوغو اوچون یاخشیجا باشا دوشوردولر."
...حوججه‌له‌ییب ص54
- گؤره‌سن هانسی آیدین دوشونجه‌یه سؤیکه‌نه‌رک هئجا کؤکوندن آلینمیش هؤججه‌له‌ییب، یانلیشجا بئله یازیلیب: حوججه‌له‌ییب
...آریق فایتونچو قاققیلداییب گولدو،»اونو بایاق ائشیتدیم اوغول، منظوروم بو دو اؤلکه‌میز هارا گئتمک ایسته‌ییر»دئدی. ص57
- عئینی‌یله متندن فاکت گتیرمیشم. ایکی‌دیرناغین آغزی عکس یؤنه باخماغین نظرده آلماساق، وئرگول‌دن یا ایکی‌دیرناقدان یا هر بیر تقطیع علامتیندن سونرا گرک‌دیر فاصیله وئریلسین. "بو دو"نون دا آراسینداکی فاصیله‌نین آنلامینی باشا دوشمه‌دیک! بیر ده پرینسیپجه فایتونچونون اؤزونه یاراشیر دیالوْقو اولسا داها گؤزل اولار. میثال اوچون بورادا "منظور" یئرینه "دئمه‌ییم بو کی" متنده داها اوْرتاما اویغون اولاردی.
...اونون روح دوشکونلویونه یولوخدوغونو گؤروب دوُیوردو. ص61
- روح دوشکونلویونه دوچار اولونور، او بیر یولوخوجو خسته‌لیک دئییل‌دی. لازیم‌سیز آغیز دولدوران کلمه‌لری هئچ بیر گرک یوخ ایکن قوللانماغین نه آنلامی وار!؟
...بیر سؤزله، گئری قالمیشلیق‌دی. دیری گؤزلو اینسانی اوشاغین، بؤیویون، قادینین گؤزلری قاباغیندا، لاپ دالدادا بئله گولله‌مه‌یین بیرجه آدی وار: وحشی‌لیک. ص71
- بی کره "گولله‌له‌مه‌یین" ایملاجا یانلیش یازیلیب‌دی.
- "دیری گؤزلو اینسان"نین بوردا قوللانیلماسینا نه احتیاج وار آخی!؟ بو تئرمین گئنلده کیمینسه حاققینا آقریسیو یاناشان شخص حاققیندا قوللانیلیر؛ حابوکی بورادا بو ایکی جومله‌نی بئله بسیط یازماق اولاردی:
[صاف-سولو اینسانی هر کسین اؤنونده دئییل، دالدادا بئله گولله‌له‌مه‌ین بیرجه آدی وار: وحشی‌لیک.]
...یوخ ائلیاس! خبریم اولا اولمایا اؤنملی دئییل، اؤنملی اولان بودور کی قانی قاندان یومازلار دئییب آتالار! بو سؤز اونلاردان بیزه چاتان ان اؤنملی سؤزدور. ص72
- دوزو هئچ بیلمیرم هاردان و نئجه باشلاییم! بو آدام، یعنی جاوید، ایکی صفحه‌لیک اعدام حاقدا معروضه اوخویور؛ اؤزو-اؤزونه دونقولدانیر. و قیزینتی‌سینین همن آردیندان ائلیاسلا دیالوقندا دئییر کی؛ "خبریم اولا اولمایا اؤنملی دئییل،" و یئنه ده، همن آردیندان اعدام حاقدا فیکیرلر یورودوب، مثل‌لر سؤیله‌مه‌یه باشلاییر!
- بو تیکه-پار اوچ جومله‌نین آردیجیللیق و زامان موشکولونه دیققت یئتیرین:
"اؤنملی اولان بودو کی قانی قاندان یومازلار دئییب آتالار!"
- جومله‌لری دوز فرض ائتسک بئله، "قاندان" سوزجویونون اکی یانلیش‌دیر، و گرک "لا" ایله اکله‌نیردی؛ "قانلا". چون‌کی "نه ایله" سوالینا جاوابی‌دی.
بو جومله‌لری بئله بسیط یازماق اولاردی:
[ یوخ ائلیاس! آتلار یاخشی دئییب: قانی قانلا یومازلار! منیم بیلیب بیلمه‌مه‌ییم اؤنملی دئییل!]
...بو سؤز اونلاردان بیزه چاتان ان مدنی سؤزدور.
- ایر جومله‌نین اورتاسین( اونلاردان بیزه چاتان ان مدنی) عیباره‌نی گؤتورسک، یئرده بونلار قالیر:
"بو سؤز... سؤزدور."
- یازیچی، یازیچی یؤنوندن چیخیش ائدنده، کلامین ان ظریف، ان اوره‌یه یاتیملی‌سینی سئچمه‌لی‌دیر. کونتئکست‌ده ائستئتیکا لاکوْنیکلییی ده بئله گؤزه دَیمز، آنجاق ظریف دئتاللار سپئکتئری بلیرتیر. همن (یوخاریداکی) جومله‌نی باشقا سینتاکسیس‌له یازیریق.
- [ بو دئییم اونلاردان بیزه چاتان مدنی خزینه‌دیر.] یا [ بو دئییم اونلاردان بیزه چاتان مدنی ایرث‌دیر.]
... ائلیاس بو سؤزلری ائشیدن کیمی یئریندن سیچراییب جاویدین یاخینلیغیندا اوتوردو. قاشلارین چاتیب سسینی اوجالتدی. ص73
- ائلیاس مدنیت کومیته‌سی‌نین باشچی‌سی و بسته‌کاردی. جاویدله اولان نورمال پوْلئمیک آوُراسیندا بؤیله داورانیش پرینسیپی سیزجه غریب دئییل‌می!؟ متن داها چوخ دلی آدامین کارکتئرین گؤز اؤنونه سریر!
...آداملار اؤزلری بونا چاتمالی‌دیر. یوخسا گولله‌دن ده بئینینه سیخسان قبول ائله‌ین دئییل بو میللت! ص82
- جومله‌لری قرامماتیکا باخیمیندان دوز یازماغا جهد ائدیرم:
[ آداملار اؤزلری بونا چاتمالی‌دی. یوخسا گولله ایله بئینینه سیخسان دا بو میللت قبول ائله‌ین دئییل! ] یا [ یوخسا گولله ایله ده بئینیه سیخسان قبول ائله‌ین دئییل بو میللت! ]
...عزیز ایسه آیاغا دوروب قولاغینا دَین بیر ضعیف نریلتی سسین سمتینی آختاردی. ص85
- بو جومله‌سینی اعلادی.
...آنجاق لاقئیدلیکله تایانین بؤیوروندن قانیریب آغاجلیغین ایچینده ایتدی. ص85
- قانیریب قانیرماقدان گلیر معناسی بورماق، ایمک، قاتلاماق، چئویرمک‌دی.
- بورادا یازیچینین قصدی قانیریلماق یا دا قانریلماق‌دی. ایکی‌سی‌نین ده آنلامی بیردن دؤنمک‌دی. یا گئدرکن یؤن دَییشدیرمک‌دی.
...او، صمدی، توتدوقلاری یولون یئتیردییی گؤزل بیر شخصیت کیمی تصوور ائلهییردی. ص101
- او، صمدی، ... شخصیتی کیمی تصوور ائلهییردی.
...آغاجیندا توکلرینی شیشیریب اوتورموش سئرچه‌لر... ص179
- "توکلرینی بیز-بیز ائدیب..." یا "توکلرینی اؤرپه‌دیب..." یا "توکلرینی قاباردیب" دئیه بیلردی یازاریمیز. توکه یاراشیر صفیتلرله یعنی...
...ائولرینده گئجه-گوندوز خالچا توخایان سئوینج، یازیب پوزماغی، اوخویوب اؤیره‌‌نمه‌یی، اؤزونه سودان دا، هاودان دا ضروری ساییردی؛ اؤزللیکله اؤز آنا دیلینی. ص12
- جومله چوخ راحات بیچیمده بئله یازیلا بیلردی:
ائولرینده گئجه-گوندوز خالچا توخویان سئوینج، اؤزل اولاراق اؤز آنا دیلینده یازیب پوزماغی، اوخویوب اؤیرنمه‌یی، اؤزونه سودان دا، هاوادان دا ضروری ساییردی.
رومان یا حئکایه متن‌لری گئنلده تئم اؤزه‌یینده یازیلیر. ساده دئسک، هانسی‌سا مکتبی، مسلکی، مرامی اومورساییب، اومورساندیریب، ساحه‌سینه قدم باسان هر بیر اینسانی دوشونجه‌یه وادار ائدیر. اوخوجولاری تئندئنسییالاری اوزه‌ره یؤنلندیرمه‌یه جهد ائدیر. بونون ویرتووْزلوقلا اوْبیئکتیو قورتولوشا، آیدینلاتماغا یاردیمی توخونور. حالبوکی اولوب-بیته‌نی آنلاتماق، ناغیل قلیبلی اینجه‌صنعت نؤوعونو باریندیریر.
"رومان جمعییتین گوزگوسودور." (استاندال)
دونیانین هاراسیندا اولورسا اولسون، بو متنی اوخویان اینسانلار، بیزی نئجه تصوور ائده‌جکلر؟ یا سوالی باشقا بیچیمده سوروم؛ بو متنی اوخویان، یابان اؤلکه‌ده یاشایان اینسانلار، گونئی آذربایجانین حقیقی گؤرکمیندن، اساس قایغیلاریندان، حالیندان آنلایاجاق ان خیردا بیر دئتالا راس گله بیلرمی!؟ متنی پیئس کاپاسیتهلی آرخائیک ایچرلی کامسامول تئله‌فیلمی‌نین اکشئن کوْوبوی چرچیوه‌سینه سیغدیرماغا نه گرک وار ایدی!؟ یازار، رومانین متنین، گونوموزون ایظطیرابلارینا، قایغیلارینا باغلایاسی ایده‌ال پوْتانسیئللره یاراقلانا بیلمزدی‌می!؟
تورک یازاری الیف شافاق "عشق" رومانیندا نه ده گؤزل شمس تبریزی دؤورونو و کئچمیش عصرین صوفی‌لیک مکتبی‌نین قوراللارین، آمئریکانین، تورکییه‌نین و باشقا-باشقا اؤلکه‌لرین چاغداش کوْمپوزیسییاسینا باغلاییب؛ آرایا توکدن اینجه اینانیلماز بیر کؤرپو سالیب؛ اؤیله کی، متنی اوخویان نه زامان هانکی دؤورده، نه‌یه دالیب، اولایلاری تعقیب ائتدییینی اونودور. عئینی زاماندا دا آدی گئدن آرخاییک یا موعاصیر یئرلرین بئینی قورجالایان داها اینتئنسیو اینفورماسییاسینی قیزیل پؤدنیس‌ده سونور.
ایتن کؤلگه‌لرده یادداشلاردا حکّ اولاسی کاراکتئر یوخدور! داها دوغروسو یازیچینی آندیراجاق اینتیم دوشونجه، اونونلا پارالئل اؤزونو و اولایی دوشوندوره‌جک پئرسوناژ یوخدور. گیرلی گله‌نک‌سل دیداکتیک تئندئنسییا، گئریچی‌لیک سیمگه‌سی تک، متنین هر کونجونده بوْی گؤسترمکده‌دی.
پئشه‌کار متنین پریمیتیو گؤسترگه‌لریندن ان اؤنجولو ساییلان تقطیع علامتلریندن، همچینین بو ایمکانین سوندوغو، هامارلادیغی ادبی-بدیعی جومله‌لر، پارگرافلار کوْمپلئکسی یارادان کالیته‌سیندن قطیعن خبر یوخدو! بو یازاری، پروْفئسیونال متنین ایجادیندان، و اوخوجونو، سامباللی متن اوخونوشوندان قوْیور.
متنین پروْلوقو رومانین ایره‌لی‌له‌ین آنلاریندا گئدیشاتین گلیشیمینی ایی‌جه آخساتماغا نایل اولا بیلیب. اؤیله کی، بؤلوملردن بؤلومه کئچیش دوزه‌نی بیر مکتبلی‌نین هانسی‌سا صینیف‌ده اوخودوغو اینشانین اولایدان اولایا آتدیغی کؤرپو قدردی. نورمال رومانلاردا اولایلار بئله دوزنلی، عئینی ماجرانین عئینی یئر و مکاندا اینکیشافی، تکجه اؤزل مقصدلر داشییان، اؤزل قوشوللاردا اولا بیلر. یعنی مئکانیزم بئله ایشله‌میر! بو هم یوْروجو و اینام‌سیز اوْلور، هم ده آنلام‌سیز! اؤلکه میقیاسیندا یازیلمیش دونیا اهمییتلی بیر حادیثه‌نین، رومان تانیدیغیمیز صنعت‌ده، قوللاری هر طرفلی، گئنیش و داها اوزون اولا بیلردی. فیرقه حرکاتینین حرکتینه اویمایان کوْمپوزیسییا، آرتیق چاتیشمازلیقلارا تمیز، یئرلی-دیبلی بیر یئکون اولور. تورک تئلئویزیونون چوخ ساییلی سئرییالارینی پاروْدی ائدن بیر سونلوغا چئوریلیر.
متنده رومان کاپاسیتهلی، رومان بوْیوتلو آنلاتیلاسی اوزک دوشونجه ملزمه‌سی یوخدور؛ یازیچی داها چوخ پئداقوژی اینسکلوپئدییاسی‌نین پئداقوقو یؤنوندن چیخیش ائدیر. یعنی دوپه-دوز کئچن عصرین ایلک یاری‌سی‌نین دئییم طرزینی، چاغیمیزین ایشیق سورعتی‌له شیغییان واختیندا، متنده سرگیله‌ییر! بو آکتیو اوخوجونون شوعورونا ایهانت‌دیر.
- عرب الیفباسی تصویرلی دیل‌دیر. قریب غریب دئییل هئچ، اونون عکس آنلامینی ایفاده ائدیر. اوخوجو قوشقوسوز چلیشکیلی دوشونجه‌لرده متنین اؤزک اولایینی منیمسه‌مک‌ده زورلوقلانا بیلر. اگر "غریبه"نی "قریبه" یازیب‌سا، او زامان "غافیل"ی نییه "قافیل" یازماییب!؟
ایکینجی، اوچونجو جومله‌ده ایسه، تله‌سن واخت دئییل، سفره حاضیرلاشان ائو ییه‌لری‌دیر. واختین و زامانین اریمه‌سی یا چکیشلنمه‌سی آنوْرمال یاخود آنلاتیلاسی هئچ بیر اؤنملی قاورامی ایفاده ائتمیر.
...بیر گئجه آتامین بیزه دانیشاجاغی سؤزلر چوخ فرقیلی اولدو. ص36
- بورادا قوللانیلان کلمه‌ده موْرفئم پوزونتوسونا یول وئریلیب. یعنی کؤکله-اک دوغرو-دوزگون بیتیشمه‌ییب:
*فرقی-لی یوخ [فرق-لی] اولمالیدی.
...آرابالار تیتره‌ییر، تاققیلدایا-تاققیلدایا آستارخان بازاری اوزاقدا قویوردولار. ص41
- "آستارخان بازاری" بوتؤو و موستیل بیر مکان آدی یا بیر یئردیر. یوخاریداکی جومله‌یه نیسبت "نی" اکی قوشولمادان هئچ بیر آنلام ایفاده ائتمیر: [ آستارخان بازارینی]. اگر آستارخاندا اولان بازاری نظرده توتورسا، او زامان "آستارخانین بازارینی" ایشلتمه‌لی‌یدی. بازارین سونوندا اولان نیسبت "ی" ذاتن "آستارخان بازاری"نین کوْمپلئکس استروکتوروندان بیر کوْمپونئنت‌دیر، و همن "ی" اوخوجونو جومله‌نین دوزلییینه ایناندیریر. حالبو کی، یانلیشدی. اورنه‌یین: "آراز قیراغی"نی نظرده آلین. ایندی من عئینی‌له اوستده‌کی یانلیش جومله تک بیر جومله قوراجاغام:
(بیز ماشینلا آراز قیراغی گزدیک.) < یانلیش
حالبو کی، دوزو بو بیچیمده اولمالیدی:
[بیز ماشینلا آراز قیراغینی گزدیگ.] < دوز
...قاسیم و احمد ده منله قالیرلار سرخان عمی‌نین وئردییی ائوده. گئجه‌لر چوخ واختی قالاجیقدا کئچیریرک. ص42
یازیچی سانکی اوخوجونو گیجلتمک اوچون، بوتون وارینی اورتایا قویور!!!
- من، قاسیم و احمد،سرخان عمی‌نین وئردییی ائوده قالیریق. چوخ واخت گئجه‌لری قالاجیقدا کئچیریریک.
...بیز اونلاری(آتلاری) سووارییب... ص43
- بو دا گرک چاپ یانلیشی اولسون. "سوواریب" اولمالی‌دیر.
...من درحال قولامریضا گیله اللریمی قووزایاراق اوجا سسله آنلاتدیم کی آرابالارینی دایاندیرسینلار. ص43
- متنده اولایین قورخونج و اینتئرئسان یئرینده صمدین حرکتده اولان اوچ آرابا ساکینلرینی، آنلاتاراق دایاندیرماغا چالیشماغی، چوخ ایلگینج و گولدوروجودور. آیریجا قولامریضاینان گیله‌نین آراسینداکی فاصیله‌نین نه آنلاما گلدییی بللی دئییل! بو کؤک‌لرله اک‌لرین بیتیشیک، یاخود آیری یازیلما قرامماتیکا آنلاییشی سون زامانلار کیتاب چاپیندا، اؤزللیکله رومان و حئکایه قیسمینده بؤیوک سوْرونا چئوریلیب.
...«اوشاقلار سیز ده او گئندن گلن توزاناغی گؤره بیلیرسینیزمی؟ منجه او بیزه دوغرو سورعتله گلن، ماشین‌دیر»، دئدی. ص43
- ایلک جومله‌ده "ده" یا جومله‌نین سونوندا گلن "می"ین، ایکی‌سیندن بیری آرتیق‌دیر! [سیز ده او گئندن گلن توزاناغی گؤره بیلیرسیز؟] یا [سیز او گئندن گلن توزاناغی گؤره بیلیرسیزمی؟
⁃ ایکینجی جومله‌نین‌سه دوزگون آردیجیللیق قورولوشو گرک بئله اولسون: [منجه - دئدی، - بیزه دوغرو سورعتله گلن ، ماشین‌دیر.] آیریجا ایکی جومله‌نین ایکی‌سینده ده آرد-آردا او کلمه‌سینی ایشلتمک یئرسیزدیر.
...یوخسا بو ماحالدا عادی آداملارین آرابادان باشقا سورمه‌یه بیر شئییی یوخدور کی، دئدیم. ص43
- [یوخسا بو ماحالدا عادی آداملارین سورمه‌یه آرابادان باشقا بیر شئیی یوخدور کی، دئدیم.] جومله‌ده وورقولاماق ایسته‌دیییمیز سؤزجوک یوکلمه یوخون اولمالیدی. گئنل‌لیکله متنده جومله آردیجیللیغی، جومله‌ده ایسه سؤزجوک آردیجیللیغی (سینتاکسیس) دوزگون قوللانیلمیر. آیریجا اوستده‌کی جومله‌ده "شئیی" آرتیق بیر "ی" ایله غلط یازیلیب‌دی.
...آتام بیزه اومید قایناغی‌دیر آنجاق، کؤنلونده گیزلی بیر فیرتینا داییما قوپمادادیر. ص46
- جومله‌ده زامان پروْبلئمی وار. آنجاق اونو دوزلتمه‌دن اوّل، بیر مسأله‌یه آیدیلیق گتیرمک ایسته‌ییرم. ایر جومله‌نی دوز سانساق بئله، ایکینجی یوکله‌می یانلیش اولاراق "دیر" اکی‌یله بیتیریب. حالبوکی فعله یاپیشیقلی "دیر" اکلری گرک "دی" اکینه بدل اولا.
جومله‌یه گلدیکده‌سه؛ دوزو بئله اولمالیدی: [ آتام بیز اومید قایناغی‌دیر آنجاق، کؤنلونده گیزلی بیر فیرتینا داییما قوپمادا ایدی.] یا دا کؤنلونده کیمسه‌یه یانسیمایان بیر فیرتینا قوپوردو...
...«دونوزا بیر چیمدیک نئیله‌یر» دئییب، گولدو ائلیاس. ص53
- ائلیاس رومانین مدنی موتفککیری، فیرقه حرکاتینین پارلاق موْدئلی‌دی؛ اؤزو حاققیندا بیر قزئته‌چی خانیم ایش یولداشینا بئله دئییر!!
...آنجاق دیققتله ائلیاسی دینله‌ین فهله‌لر اؤز آنا دیل‌لرینده اولدوغو اوچون یازیلارین آنلامینی یاخشیجا باشا دوشوردولر. ص53
- یئنه ده جومله‌نین کلمه‌لر آردیجیللیغیندا سهوه یول وئریلیب.
"آنجاق ائلیاسی دیققتله دینله‌ین فهله‌لرین یازیلارین آنلامینی اؤز آنا دیل‌لرینده اولدوغو اوچون یاخشیجا باشا دوشوردولر."
...حوججه‌له‌ییب ص54
- گؤره‌سن هانسی آیدین دوشونجه‌یه سؤیکه‌نه‌رک هئجا کؤکوندن آلینمیش هؤججه‌له‌ییب، یانلیشجا بئله یازیلیب: حوججه‌له‌ییب
...آریق فایتونچو قاققیلداییب گولدو،»اونو بایاق ائشیتدیم اوغول، منظوروم بو دو اؤلکه‌میز هارا گئتمک ایسته‌ییر»دئدی. ص57
- عئینی‌یله متندن فاکت گتیرمیشم. ایکی‌دیرناغین آغزی عکس یؤنه باخماغین نظرده آلماساق، وئرگول‌دن یا ایکی‌دیرناقدان یا هر بیر تقطیع علامتیندن سونرا گرک‌دیر فاصیله وئریلسین. "بو دو"نون دا آراسینداکی فاصیله‌نین آنلامینی باشا دوشمه‌دیک! بیر ده پرینسیپجه فایتونچونون اؤزونه یاراشیر دیالوْقو اولسا داها گؤزل اولار. میثال اوچون بورادا "منظور" یئرینه "دئمه‌ییم بو کی" متنده داها اوْرتاما اویغون اولاردی.
...اونون روح دوشکونلویونه یولوخدوغونو گؤروب دوُیوردو. ص61
- روح دوشکونلویونه دوچار اولونور، او بیر یولوخوجو خسته‌لیک دئییل‌دی. لازیم‌سیز آغیز دولدوران کلمه‌لری هئچ بیر گرک یوخ ایکن قوللانماغین نه آنلامی وار!؟
...بیر سؤزله، گئری قالمیشلیق‌دی. دیری گؤزلو اینسانی اوشاغین، بؤیویون، قادینین گؤزلری قاباغیندا، لاپ دالدادا بئله گولله‌مه‌یین بیرجه آدی وار: وحشی‌لیک. ص71
- بی کره "گولله‌له‌مه‌یین" ایملاجا یانلیش یازیلیب‌دی.
- "دیری گؤزلو اینسان"نین بوردا قوللانیلماسینا نه احتیاج وار آخی!؟ بو تئرمین گئنلده کیمینسه حاققینا آقریسیو یاناشان شخص حاققیندا قوللانیلیر؛ حابوکی بورادا بو ایکی جومله‌نی بئله بسیط یازماق اولاردی:
[صاف-سولو اینسانی هر کسین اؤنونده دئییل، دالدادا بئله گولله‌له‌مه‌ین بیرجه آدی وار: وحشی‌لیک.]
...یوخ ائلیاس! خبریم اولا اولمایا اؤنملی دئییل، اؤنملی اولان بودور کی قانی قاندان یومازلار دئییب آتالار! بو سؤز اونلاردان بیزه چاتان ان اؤنملی سؤزدور. ص72
- دوزو هئچ بیلمیرم هاردان و نئجه باشلاییم! بو آدام، یعنی جاوید، ایکی صفحه‌لیک اعدام حاقدا معروضه اوخویور؛ اؤزو-اؤزونه دونقولدانیر. و قیزینتی‌سینین همن آردیندان ائلیاسلا دیالوقندا دئییر کی؛ "خبریم اولا اولمایا اؤنملی دئییل،" و یئنه ده، همن آردیندان اعدام حاقدا فیکیرلر یورودوب، مثل‌لر سؤیله‌مه‌یه باشلاییر!
- بو تیکه-پار اوچ جومله‌نین آردیجیللیق و زامان موشکولونه دیققت یئتیرین:
"اؤنملی اولان بودو کی قانی قاندان یومازلار دئییب آتالار!"
- جومله‌لری دوز فرض ائتسک بئله، "قاندان" سوزجویونون اکی یانلیش‌دیر، و گرک "لا" ایله اکله‌نیردی؛ "قانلا". چون‌کی "نه ایله" سوالینا جاوابی‌دی.
بو جومله‌لری بئله بسیط یازماق اولاردی:
[ یوخ ائلیاس! آتلار یاخشی دئییب: قانی قانلا یومازلار! منیم بیلیب بیلمه‌مه‌ییم اؤنملی دئییل!]
...بو سؤز اونلاردان بیزه چاتان ان مدنی سؤزدور.
- ایر جومله‌نین اورتاسین( اونلاردان بیزه چاتان ان مدنی) عیباره‌نی گؤتورسک، یئرده بونلار قالیر:
"بو سؤز... سؤزدور."
- یازیچی، یازیچی یؤنوندن چیخیش ائدنده، کلامین ان ظریف، ان اوره‌یه یاتیملی‌سینی سئچمه‌لی‌دیر. کونتئکست‌ده ائستئتیکا لاکوْنیکلییی ده بئله گؤزه دَیمز، آنجاق ظریف دئتاللار سپئکتئری بلیرتیر. همن (یوخاریداکی) جومله‌نی باشقا سینتاکسیس‌له یازیریق.
- [ بو دئییم اونلاردان بیزه چاتان مدنی خزینه‌دیر.] یا [ بو دئییم اونلاردان بیزه چاتان مدنی ایرث‌دیر.]
... ائلیاس بو سؤزلری ائشیدن کیمی یئریندن سیچراییب جاویدین یاخینلیغیندا اوتوردو. قاشلارین چاتیب سسینی اوجالتدی. ص73
- ائلیاس مدنیت کومیته‌سی‌نین باشچی‌سی و بسته‌کاردی. جاویدله اولان نورمال پوْلئمیک آوُراسیندا بؤیله داورانیش پرینسیپی سیزجه غریب دئییل‌می!؟ متن داها چوخ دلی آدامین کارکتئرین گؤز اؤنونه سریر!
...آداملار اؤزلری بونا چاتمالی‌دیر. یوخسا گولله‌دن ده بئینینه سیخسان قبول ائله‌ین دئییل بو میللت! ص82
- جومله‌لری قرامماتیکا باخیمیندان دوز یازماغا جهد ائدیرم:
[ آداملار اؤزلری بونا چاتمالی‌دی. یوخسا گولله ایله بئینینه سیخسان دا بو میللت قبول ائله‌ین دئییل! ] یا [ یوخسا گولله ایله ده بئینیه سیخسان قبول ائله‌ین دئییل بو میللت! ]
...عزیز ایسه آیاغا دوروب قولاغینا دَین بیر ضعیف نریلتی سسین سمتینی آختاردی. ص85
- بو جومله‌سینی اعلادی.
...آنجاق لاقئیدلیکله تایانین بؤیوروندن قانیریب آغاجلیغین ایچینده ایتدی. ص85
- قانیریب قانیرماقدان گلیر معناسی بورماق، ایمک، قاتلاماق، چئویرمک‌دی.
- بورادا یازیچینین قصدی قانیریلماق یا دا قانریلماق‌دی. ایکی‌سی‌نین ده آنلامی بیردن دؤنمک‌دی. یا گئدرکن یؤن دَییشدیرمک‌دی.
...او، صمدی، توتدوقلاری یولون یئتیردییی گؤزل بیر شخصیت کیمی تصوور ائلهییردی. ص101
- او، صمدی، ... شخصیتی کیمی تصوور ائلهییردی.
...آغاجیندا توکلرینی شیشیریب اوتورموش سئرچه‌لر... ص179
- "توکلرینی بیز-بیز ائدیب..." یا "توکلرینی اؤرپه‌دیب..." یا "توکلرینی قاباردیب" دئیه بیلردی یازاریمیز. توکه یاراشیر صفیتلرله یعنی...
...ائولرینده گئجه-گوندوز خالچا توخایان سئوینج، یازیب پوزماغی، اوخویوب اؤیره‌‌نمه‌یی، اؤزونه سودان دا، هاودان دا ضروری ساییردی؛ اؤزللیکله اؤز آنا دیلینی. ص12
- جومله چوخ راحات بیچیمده بئله یازیلا بیلردی:
ائولرینده گئجه-گوندوز خالچا توخویان سئوینج، اؤزل اولاراق اؤز آنا دیلینده یازیب پوزماغی، اوخویوب اؤیرنمه‌یی، اؤزونه سودان دا، هاوادان دا ضروری ساییردی.
رومان یا حئکایه متن‌لری گئنلده تئم اؤزه‌یینده یازیلیر. ساده دئسک، هانسی‌سا مکتبی، مسلکی، مرامی اومورساییب، اومورساندیریب، ساحه‌سینه قدم باسان هر بیر اینسانی دوشونجه‌یه وادار ائدیر. اوخوجولاری تئندئنسییالاری اوزه‌ره یؤنلندیرمه‌یه جهد ائدیر. بونون ویرتووْزلوقلا اوْبیئکتیو قورتولوشا، آیدینلاتماغا یاردیمی توخونور. حالبوکی اولوب-بیته‌نی آنلاتماق، ناغیل قلیبلی اینجه‌صنعت نؤوعونو باریندیریر.
"رومان جمعییتین گوزگوسودور." (استاندال)
دونیانین هاراسیندا اولورسا اولسون، بو متنی اوخویان اینسانلار، بیزی نئجه تصوور ائده‌جکلر؟ یا سوالی باشقا بیچیمده سوروم؛ بو متنی اوخویان، یابان اؤلکه‌ده یاشایان اینسانلار، گونئی آذربایجانین حقیقی گؤرکمیندن، اساس قایغیلاریندان، حالیندان آنلایاجاق ان خیردا بیر دئتالا راس گله بیلرمی!؟ متنی پیئس کاپاسیتهلی آرخائیک ایچرلی کامسامول تئله‌فیلمی‌نین اکشئن کوْوبوی چرچیوه‌سینه سیغدیرماغا نه گرک وار ایدی!؟ یازار، رومانین متنین، گونوموزون ایظطیرابلارینا، قایغیلارینا باغلایاسی ایده‌ال پوْتانسیئللره یاراقلانا بیلمزدی‌می!؟
تورک یازاری الیف شافاق "عشق" رومانیندا نه ده گؤزل شمس تبریزی دؤورونو و کئچمیش عصرین صوفی‌لیک مکتبی‌نین قوراللارین، آمئریکانین، تورکییه‌نین و باشقا-باشقا اؤلکه‌لرین چاغداش کوْمپوزیسییاسینا باغلاییب؛ آرایا توکدن اینجه اینانیلماز بیر کؤرپو سالیب؛ اؤیله کی، متنی اوخویان نه زامان هانکی دؤورده، نه‌یه دالیب، اولایلاری تعقیب ائتدییینی اونودور. عئینی زاماندا دا آدی گئدن آرخاییک یا موعاصیر یئرلرین بئینی قورجالایان داها اینتئنسیو اینفورماسییاسینی قیزیل پؤدنیس‌ده سونور.
ایتن کؤلگه‌لرده یادداشلاردا حکّ اولاسی کاراکتئر یوخدور! داها دوغروسو یازیچینی آندیراجاق اینتیم دوشونجه، اونونلا پارالئل اؤزونو و اولایی دوشوندوره‌جک پئرسوناژ یوخدور. گیرلی گله‌نک‌سل دیداکتیک تئندئنسییا، گئریچی‌لیک سیمگه‌سی تک، متنین هر کونجونده بوْی گؤسترمکده‌دی.
پئشه‌کار متنین پریمیتیو گؤسترگه‌لریندن ان اؤنجولو ساییلان تقطیع علامتلریندن، همچینین بو ایمکانین سوندوغو، هامارلادیغی ادبی-بدیعی جومله‌لر، پارگرافلار کوْمپلئکسی یارادان کالیته‌سیندن قطیعن خبر یوخدو! بو یازاری، پروْفئسیونال متنین ایجادیندان، و اوخوجونو، سامباللی متن اوخونوشوندان قوْیور.
متنین پروْلوقو رومانین ایره‌لی‌له‌ین آنلاریندا گئدیشاتین گلیشیمینی ایی‌جه آخساتماغا نایل اولا بیلیب. اؤیله کی، بؤلوملردن بؤلومه کئچیش دوزه‌نی بیر مکتبلی‌نین هانسی‌سا صینیف‌ده اوخودوغو اینشانین اولایدان اولایا آتدیغی کؤرپو قدردی. نورمال رومانلاردا اولایلار بئله دوزنلی، عئینی ماجرانین عئینی یئر و مکاندا اینکیشافی، تکجه اؤزل مقصدلر داشییان، اؤزل قوشوللاردا اولا بیلر. یعنی مئکانیزم بئله ایشله‌میر! بو هم یوْروجو و اینام‌سیز اوْلور، هم ده آنلام‌سیز! اؤلکه میقیاسیندا یازیلمیش دونیا اهمییتلی بیر حادیثه‌نین، رومان تانیدیغیمیز صنعت‌ده، قوللاری هر طرفلی، گئنیش و داها اوزون اولا بیلردی. فیرقه حرکاتینین حرکتینه اویمایان کوْمپوزیسییا، آرتیق چاتیشمازلیقلارا تمیز، یئرلی-دیبلی بیر یئکون اولور. تورک تئلئویزیونون چوخ ساییلی سئرییالارینی پاروْدی ائدن بیر سونلوغا چئوریلیر.
متنده رومان کاپاسیتهلی، رومان بوْیوتلو آنلاتیلاسی اوزک دوشونجه ملزمه‌سی یوخدور؛ یازیچی داها چوخ پئداقوژی اینسکلوپئدییاسی‌نین پئداقوقو یؤنوندن چیخیش ائدیر. یعنی دوپه-دوز کئچن عصرین ایلک یاری‌سی‌نین دئییم طرزینی، چاغیمیزین ایشیق سورعتی‌له شیغییان واختیندا، متنده سرگیله‌ییر! بو آکتیو اوخوجونون شوعورونا ایهانت‌دیر.
0باخيش